Nieuw ontdekte plantensoorten slaan mangaan op in blad
Leidse wetenschappers hebben een nieuw plantengeslacht met twee nieuwe soorten ontdekt bij een potentiële nikkelmijn in Indonesië. Opmerkelijke eigenschap van de planten: ze slaan mangaan op in hun blad.
Bij de Wedabaai op het eiland Halmahera (Noord-Molukken) wilden ondernemers een nieuwe nikkelmijn openen. Maar voordat ze daar toestemming voor konden krijgen, geldt ook in Indonesië de regel: eerst een milieueffectrapprtage. De inventarisatie van de aanwezige flora en fauna leverde een verrassende vondst op.
Compleet nieuw plantengeslacht
Geraadpleegde Leidse onderzoekers identificeerden namelijk niet één, maar twee nieuwe soorten bij de aangetroffen planten. Ze konden ze niet indelen in bestaande plantengeslachten, maar stelden wel vast dat beide nieuwe soorten tot eenzelfde geslacht gerekend moeten worden. Dat nieuwe geslacht kreeg de naam Weda. De soorten zijn gepubliceerd in het Journal of Systematics and Evolution. Eerste auteur is Naturalis-onderzoeker en biologiehoogleraar Peter van Welzen. De aan de Leidse Hortus botanicus verbonden botanisch kunstenaar Esmée Winkel maakte de illustraties van de nieuwe soorten.
Het is een zeldzame ontdekking, vertelt Roderick Bouman, promovendus bij de Hortus botanicus en mede-auteur van de studie. ‘Soms wordt een bestaande groep op basis van DNA-onderzoek opgebroken. Maar het echt ontdekken van een onbekende groep zoals hier het geval was, komt maar erg weinig voor.’
Geen nikkel, maar mangaan
Bouman doet zelf veel genetisch verwantschapsonderzoek, zo werkt hij aan het herindelen van het geslacht Phyllantus. Ook voor de Weda-studie hielp hij met de DNA-data van de nieuwe soorten. Andere onderzoekers analyseerden de metalen in het bladmateriaal, vertelt hij, wat nog een verrassing opleverde. Aanleiding van de metaalanalyse was namelijk dat de planten waren gevonden in een gebied met zware metalen, met name nikkel. ‘En metaalopname komt vaker voor in de plantenfamilie waar ze toe behoren. Hier werd dus naar gekeken, maar toen bleek dat de plant meer mangaan opslaat en bijna geen nikkel. De hoeveelheid is niet genoeg om de planten als bron voor mangaan te gebruiken. Dit is ook onafhankelijk bevestigd door een andere studie.’
Wolfsmelkfamilie
Het nieuwe geslacht is ingedeeld in de plantenfamilie Euphorbiaceae, in het Nederlands de wolfsmelkfamilie. Daarin bevinden zich verder uiteenlopende soorten als de rubberboom, cassave en de rond de feestdagen populaire kerstster. Het grootste onderscheidende kenmerk voor Weda als groep is de combinatie van blad met basale klieren, lang gesteelde bloeiwijzes die twee schutbladen hebben onder de bloemen, vertelt Bouman. De twee soorten zijn te onderscheiden op de aanhechting van bladsteel op het blad, bloemkleur en de grootte van bracteeën (een type schutbladen) bij de bloemen.
Etymologie
De geslachtsnaam Weda verwijst naar de vindplaats van de nieuwe soorten: de Wedabaai. De soortstoevoeging van de soort Weda fragaroides komt van de wetenschappelijke naam voor de aardbei, Fragaria, want de bloembodem van de mannelijke bloemen lijkt op die van de aardbei die later een (schijn)vrucht vormt. De tweede soort dankt zijn soortstoevoeging aan de kleur van zijn bloemblaadjes: lutea is Latijn voor geel. Naar goed wetenschappelijk gebruik krijgen de soortsnamen bovendien als toevoeging de naam van de ontdekker, waardoor de volledige namen luiden: Weda fragaroides Welzen en Weda lutea Welzen.
Foto boven: Weda fragarioides, copyright: Journal of Systematics and Evolution
Foto onder: Weda lutea, copyright: Journal of Systematics and Evolution
Publicatie
De twee nieuwe plantensoorten zijn gepubliceerd in het blad Journal of Systematics and Evolution: Weda, a new genus with two new species of Euphorbiaceae‐Crotonoideae from Halmahera (North Maluku, Indonesia) and phylogenetic relationships of the Australasian tribe Ricinocarpeae