‘Soms helpt het om rust te nemen om over dingen na te denken’
Hij begon zijn carrière als parttime promovendus en was daarnaast leesvader op de school van zijn kinderen. Nu kijkt hij als hoogleraar terug op veertig jaar onderzoek en onderwijs: Peter Klinkhamer van het Instituut Biologie Leiden, ecoloog in hart en nieren.
Allereerst zijn er felicitaties voor Peter Klinkhamer, hoogleraar Evolutionaire plantenecologie. Per 1 april – geen grap – viert hij zijn veertigjarig ambtsjubileum. Klinkhamer: ‘Dankjewel. Het kwam wel een beetje als verrassing toen de wetenschappelijk directeur me belde. Ik wist dat ik op 1 april in Leiden in dienst ben gekomen, maar dat was 39 jaar geleden. Daarvoor heb ik nog 1 jaar aan de Universiteit Utrecht gewerkt, dat telt blijkbaar ook mee.’
Klinkhamer begon zijn loopbaan in de biologie in Utrecht. Na zijn afstuderen in 1980 gaf hij er ecologieonderwijs. Dat deed hij samen met Tom de Jong, met wie hij een groot deel van zijn carrière zou blijven samenwerken. Klinkhamer twijfelde of hij onderzoek wilde gaan doen, maar hij raakte geïnspireerd toen hij zag dat ecologisch onderzoek op een relevante manier voor de samenleving werd gebruikt – iets dat in die tijd niet vanzelfsprekend was.
Parttimer in de jaren '80
In 1981 kwam er een promotieplaats beschikbaar bij biologie op de Kaiserstraat in Leiden, later het Instituut voor Evolutionaire en Ecologische Wetenschappen. Klinkhamer en De Jong solliciteerden samen op de baan. ‘Daar was wel moed voor nodig bij het Instituut,’ aldus Klinkhamer. Samen met De Jong vulde hij de promotieplek in: ‘Ik was twee, drie dagen aan het werk en hielp ik op de crèche van mijn kinderen. Daarna was ik leesvader op school. Ik heb me uitgebreid met de opvoeding beziggehouden, dat is nu veel moeilijker te combineren voor onderzoekers dan vroeger.’
'Inspirerende ideeën hangen niet af van of je 40, 50 of 60 uur per week werkt.'
Begeleider Eddy van der Meijden gaf Klinkhamer en De Jong veel ruimte. Ze deden onderzoek naar de populatiedynamica van tweejarige planten, waarin ze ecologie en evolutiebiologie combineerden en wiskundige modellen ontwierpen en testten in het veld. Uit hun gezamenlijke proefschrift zijn twaalf gepubliceerde artikelen voortgekomen. Ze promoveerden allebei cum laude.
Gouden advies
Na de promotie in 1985 bleven Klinkhamer en De Jong een baan delen in Leiden. Langzaamaan breidde de functie uit naar twee banen op het gebied van ecologie. Twee decennia later vond er onverwachts een verschuiving plaats in Klinkhamers onderzoeksfocus. ‘In 2005 brachten Tom de Jong en ik een boek uit, Evolutionary Ecology of Plant Reproductive Strategies. Achteraf gezien bleek het boek een afsluiting van het onderzoek dat ik tot die tijd had gedaan.’
'Het succes in je carrière hangt sterk af van het geluk om inspirerende en fijne collega’s te hebben.'
Nadat hoogleraar Paul Hooykaas het boek officieel had uitgereikt, zei hij tegen Klinkhamer dat het een fantastisch boek was, en adviseerde een andere richting op te gaan. Volgens hem bood onderzoek naar het afweersysteem van planten meer kans op financiering. Eddy van der Meijden en Klaas Vrieling werkten daar al aan en Klinkhamer ging meer met hen samenwerken. In de daaropvolgende jaren wist hij grote beurzen binnen te halen. ‘Paul Hooykaas had dus gelijk met zijn advies. Daar ben ik hem dankbaar voor.’
Stormachtige periode
In 2008 brak een zware periode aan. ‘Ik werd gevraagd om onderwijsdirecteur te worden. De toenmalige decaan zei tegen me dat hij me tot onderwijsdirecteur ging benoemen en dat er gereorganiseerd moest gaan worden.’ Een kwart van het personeel werd ontslagen. Dat leidde tot veel persoonlijk leed maar er was ook een onverwacht voordeel: ‘Vóór de reorganisatie was de sfeer niet optimaal, en de nieuwe start was ook een opluchting. Iedereen ging ervoor, met name ook in onderwijs.’ Samen met studieadviseur Karin van Wanrooij en docent Tonny Regensburg reorganiseerde Klinkhamer het onderwijs: ‘Zonder die twee mensen was het niet goed gegaan met het biologieonderwijs hier in Leiden.’ Zijn tijd als onderwijsdirecteur ligt inmiddels al een aantal jaren achter hem, maar als voorzitter van de examencommissie is hij nog steeds betrokken bij het onderwijs.
Green Campus Leiden
Sinds 2009 is Klinkhamer hoogleraar Evolutionaire plantenecologie bij het Instituut Biologie Leiden, zoals dat inmiddels is gaan heten. De laatste tijd is hij onder meer bezig om, samen met de huidige onderwijsdirecteur Han de Winde, een Green Campus in Leiden op te zetten. ‘Dat is een samenwerking tussen bedrijven, instellingen en bestuur, de zogenaamde triple helix. We willen een samenwerking aangaan met de gemeente Leiden, Naturalis en het CML voor een hoogleraarspositie op het gebied van urban ecology. Daarnaast willen we nauwer samenwerken met de topsector die we rond Leiden hebben in de horticultuur, met veredelaars en kwekers van planten. We willen kennis uitwisselen en elkaar helpen. Maar door de coronacrisis gaat het langzamer dan ik zou willen.’
Inmiddels is Klinkhamers emeritaat niet ver weg; hij rekent uit dat dat eind februari 2021 zal zijn. Terugkijkend is hij blij dat de evolutie weer een plek heeft gekregen binnen het IBL. Wel ziet hij minder ecologen rondlopen dan vroeger en hoopt dat dat vakgebied behouden blijft in het Instituut: ‘Na mijn emeritaat moet er een nieuwe ecoloog bijkomen. In het team van Martijn Bezemer.’