‘Aan onze universiteit gaat de zon nooit onder’
Samenwerken doet de Universiteit Leiden in de regio, in eigen land, in Europa en met landen op vrijwel alle continenten. Daar profiteren studenten en onderzoekers van, maar vooral de samenleving, zegt rector Carel Stolker.
Hij maakt zich geen zorgen over de liefdesverklaring van de rectoren van de TU Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam en de CEO van het Erasmus MC in NRC eerder dit jaar, zegt rector Carel Stolker. ‘De samenwerking Leiden-Delft-Erasmus (LDE) bestaat sinds 2012, maar de banden tussen Leiden en Delft zijn er al veel langer en waren altijd al sterk. We hebben een gezamenlijke onderzoeksschool en een aantal gemeenschappelijke bèta-opleidingen. De Erasmus Universiteit was nog wat minder zichtbaar aangehaakt’, licht hij toe. Stolker wijst ook naar die andere Leids-Delfts-Rotterdamse connectie, Medical Delta, waarin behalve de universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam ook de medische centra van Leiden en de Maasstad intensief samenwerken.
Heeft u een concreet voorbeeld van iets wat door die samenwerking is verbeterd?
‘De scheikunde-opleiding in Leiden liep niet goed, maar nu we samen met Delft de opleiding Molecular Science & Technology hebben, die chemie en technologie combineert, loopt-ie als een speer. Hetzelfde zie je bij Life Science & Technology, ook dat is een gecombineerde opleiding. Een ander goed voorbeeld is Klinische Technologie, die technologie en geneeskunde combineert; daarin werkt het LUMC samen met de TU Delft en het Erasmus MC.’
Tim van der Hagen, rector van TU Delft:
'De grote actuele maatschappelijke vraagstukken kun je niet beantwoorden vanuit één specialisme, die vragen om een multidisciplinaire aanpak. Wij hechten dan ook veel waarde aan onze samenwerking met de Universiteit Leiden; de expertise van Leiden en die van Delft vullen elkaar mooi aan. In een krachtenbundeling van Leiden, Delft en de Erasmus Universiteit en de UMC’s van Leiden en Rotterdam, gaan we de muren slechten tussen alles wat bèta, gamma, medisch en techniek is. Met deze partners gaan we bijvoorbeeld 25 nieuwe labs in Delft inrichten, en 5 in Leiden. Hier zullen wetenschappers werken aan AI – artificiële intelligentie – in technologische contexten. Ook zullen ze het gebruik van AI in andere gebieden onderzoeken, zoals recht, taalkunde, ethiek en filosofie, logistiek, financiën, energie, gezondheid en klimaat. En kunstmatige intelligentie krijgt een plaats in het onderwijs van alle 85 duizend studenten aan de universiteiten van Leiden, Delft en de Erasmus.'
Levert u door samen te werken ook een ander soort studenten af?
‘In de samenleving kom je ook mensen tegen met een heel andere wetenschappelijke achtergrond dan jijzelf. Daar bereiden wij onze studenten op voor met onze gezamenlijke minors, en met de keuzevakken die we openstellen voor elkaars studenten. Ruim tweeduizend studenten van de drie universiteiten maakten daar dit jaar al gebruik van. Zij zullen ervaren dat zowel de sociale als de wetenschappelijke omgeving van de drie universiteiten van elkaar verschilt. Daardoor kunnen ze straks gemakkelijker interdisciplinair denken.’
Worden maatschappelijke vraagstukken daardoor beter aangepakt?
‘Jazeker! Zie bijvoorbeeld het Centre for Frugal Innovation in Africa, waarin specialisten uit Leiden, Delft en de Erasmus Universiteit samenwerken. Voor frugal innovations – slimme oplossingen die weinig kosten en ter plekke zijn te maken – heb je technici nodig, maar bijvoorbeeld ook antropologen en mensen die verstand hebben van economie. Allemaal stellen ze vragen die de ander niet bedenkt, maar die wel nodig zijn om een probleem goed op te lossen. Op die manier kun je bijvoorbeeld een eenvoudig röntgenapparaat maken dat niet stuk gaat wanneer het valt en dat een Afrikaanse gezondheidswerker kan gebruiken om, bijvoorbeeld, vast te stellen of iemand longontsteking heeft.'
'Of neem onderzoek naar kolonialisme. Iemand uit Delft wil alles weten over de constructies van de schepen toen, hoeveel mensen erop konden en hoe snel ze konden varen. De Rotterdamse student kan de economische kant goed uitrekenen. En de Leidse student onderzoekt welke effecten kolonialisme had op de samenleving.’
Raakt Leiden in samenwerkingsverbanden ook wat kwijt? Om goed te kunnen samenwerken, moet je in de regel ook iets inleveren.
‘Tot nu toe heb ik het gevoel dat samenwerken de opbrengst alleen maar verdubbelt. Ieder van ons heeft gezocht naar maatschappelijke en wetenschappelijke vragen waarvoor we de ander nodig hebben. En onze typisch Leidse disciplines houden we: de enorme kennis over talen en culturen van Azië, Afrika en Latijns-Amerika, en alle contacten en samenwerkingen die daaraan vasthangen. Denk bijvoorbeeld aan China, Indonesië, Korea, Brazilië, Mexico. En vergeet ook ons Afrika-Studiecentrum niet.'
'We krijgen voortdurend de vraag of we niet te veel doen, of we geen keuzes moeten maken. Maar zouden wij bijvoorbeeld ophouden met Chinees of Japans, neemt niemand het van ons over. Onze unica kunnen we niet kwijt en willen we ook niet kwijt, juist omdat we daarin de enigen zijn. Bovendien zijn ze heel sterk verweven met onze collecties, die van wereldformaat zijn. Wij bestuderen het oosten en het westen. Aan de Universiteit Leiden gaat de zon nooit onder.’
Naast Delft en Rotterdam zijn buitenlandse universiteiten ook belangrijke samenwerkingspartners.
‘Zeker. Wat de buitenlandse universiteiten betreft is LERU (League of European Research Universities) voor ons het belangrijkst. De verschillende professionals binnen die 23 universiteiten – denk aan de vicerectoren Research, de HR-mensen, de marketingmensen, de directeuren fondswerving en alumnibeleid, de vicerectoren Teaching & Learning – zien elkaar met grote regelmaat. We wisselen ervaringen uit op het gebied van bijvoorbeeld fondsenwerving, wetenschappelijke integriteit, citizen science, ondernemerschap, en we kijken samen hoe we goed kunnen reageren op de Brexit. We hebben een gezamenlijke lobby in Brussel voor ons onderzoeksbudget – en niet alleen voor de LERU-partners. Binnen LERU is Leuven traditioneel een heel goede partner. We delen dezelfde taal en hebben een vergelijkbaar profiel. Edinburgh is belangrijk omdat die universiteit op ons lijkt.’
En dan heb je nog het Europaeum.
‘Een prachtig Europees netwerk van zeventien universiteiten waaraan ook Midden-Europese universiteiten deelnemen. Het Europaeum is vooral interessant voor jonge SSH (Social Sciences & Humanities)-wetenschappers die Europees gericht onderzoek doen. Dat kan juridisch zijn, sociaal-politiek, economisch en historisch. Promovendi zitten zes weken op een bepaalde locatie waar ze congressen kunnen volgen en een aantal instellingen kunnen bezoeken. Een ander, nieuw project is EuniWell, de European University of Well-being, waarin Leiden samenwerkt met zes andere Europese universiteiten. Dat netwerk, waaraan vicerector Hester Bijl keihard heeft gewerkt, is vooral gericht op samenwerking tussen studenten. Doel is het welzijn van Europese burgers te verbeteren.’
Bart van Zijl Langhout, hoofd Janssen Campus Nederland:
‘De Universiteit Leiden is belangrijk voor ons omdat er veel fundamenteel onderzoek wordt gedaan waarop wij kunnen voortbouwen. Bedenk bovendien dat we zo goed zijn als de mensen die we in dienst hebben; de Universiteit Leiden schoolt onze toekomstige werknemers. We werken samen in het Leiden Leadership Programme. Dat is honoursonderwijs voor masterstudenten uit Leiden, Rotterdam en Delft. Studenten van verschillende faculteiten voeren samen opdrachten uit.
Verder doen we veel samen in het Leiden Bio Science Park. Ik ben Leids alumnus en werkte ooit in het biochemisch laboratorium van professor Rob Schilperoort, oprichter van het Bio Science Park. Nu werk ik namens Janssen samen met de universiteit om ervoor te zorgen dat er meer innovatieve bedrijven komen, nieuwe laboratoria en meer wetenschappelijke congressen. Nederland moet aantrekkelijk blijven om te studeren, te innoveren en onderzoek te doen. Alleen dan kunnen we in internationaal verband concurrerend blijven.’
Tot nu toe bent u heel positief, maar samenwerking is vast ook weleens ingewikkeld.
‘Iran kan een ingewikkeld land zijn om mee samen te werken. En China kan lastig zijn. Er waait een killere wind door de Chinese universiteiten, en we moeten oppassen met ons beleid van Open Science en Open Access: welke informatie komt in Chinese handen? Daarbij kijken drie ministeries met ons mee: OCW, Buitenlandse Zaken en Economische Zaken. Met zulke landen samenwerken kan lastiger zijn door politieke factoren, niet door de plaatselijke universiteiten. Ik heb zelf als rector altijd benadrukt hoe belangrijk wereldwijde wetenschappelijke samenwerking is, en daar houden we aan vast.’
Hoe zijn de relaties met de directe buren, het Bio Science Park?
‘Die samenwerking is intensief, maar kan nog veel sterker worden: onze onderzoekers, vooral van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen en van Geneeskunde, werken nauw samen met ondernemers en onderzoekers in bedrijven op het park. Ook doen onze studenten er stages en andere projecten, onder supervisie van onze docenten en hoogleraren. Wetenschap en praktijk komen hier samen, en dat levert directe winst op voor de samenleving. Zo zijn er diverse bedrijven die aan belangrijke medicijnontwikkeling werken. Ook hieraan trekt Hester Bijl met veel succes, samen met decaan Pancras Hogendoorn van het LUMC en met Martijn Ridderbos, die vanuit ons college van bestuur de gebiedsontwikkeling en het vastgoed bestiert.’
Het is een lange lijst van samenwerkingspartners. Zijn we nog mensen vergeten?
‘Waar het uiteindelijk om draait, zijn vormen van samenwerking waar wij helemaal geen zeggenschap over hebben: die van onze drieduizend wetenschappers. Als je die bij elkaar optelt – dat is natuurlijk enorm. Als er op een globe een lampje zou branden op elke plaats waar op dat moment een student of wetenschapper uit Leiden actief is, staat die helemaal in het licht!’
Dit artikel verscheen eerder in Leidraad editie 2020-2, het alumnimagazine van de Universiteit Leiden.
Tekst: Malou van Hintum
Beeld: Hielco Kuipers, iStockphoto, Wikipedia