Huisarts in Spanje in tijden van corona
Wat is de situatie in Spanje ten tijde van Corona? Dr. Jan Otto Landman (Leiden Geneeskunde, 1979) heeft een huisartsenpraktijk in Torremolinos en Fuengirola, Zuid-Spanje, en schrijft vanaf 16 maart blogs over zijn praktijkervaringen in tijden van Corona op de Facebookpagina van zijn praktijk. Hierin kwamen de beperkende maatregelen, de mogelijke komst van een vaccin, medicatie voor corona en de verschillende strategieën van landen in de strijd tegen corona ook aan de orde. Hieronder volgen enkele passages uit deze blogs.
Noodtoestand
Spanje is hard getroffen door het coronavirus, vooral de sterk verstedelijkte regio’s Madrid en Cataluña. Andalucia (ruim 8 miljoen inwoners) is één van de minder getroffen regio’s. Op zaterdag 14 maart kondigde premier Sanchez de noodtoestand af.
16 Maart: Start lockdown
Maandagochtend, een nieuwe dag, een nieuwe week. In mogelijk een nieuw tijdperk. Lockdown. Ongekende maatregelen zijn genomen ter indamming van het coronavirus. Dit weekend van het Colegio de Medicos richtlijnen ontvangen voor privé-praktijken ter voorkoming van uitbreiding van het coronavirus. De meeste maatregelen betreffen de algemene hygiëne op een praktijk. We desinfecteerden al regelmatig deurklinken en verzochten patiënten bij binnenkomst handen te desinfecteren. Zoals bij eerdere griepepidemieën hebben wij aparte wachtruimtes voor “hoesters”. De belangrijkste veranderingen nu zijn dat ik met mondmasker en handschoenen zal gaan werken.
Naast de praktijk bezoek ik dagelijks mijn patiënten die in het ziekenhuis liggen. Er is van mij één patiënte met coronavirus opgenomen. Het bezoekje is nog een hele heisa, handschoenen aan, mondkapje op, beschermende bril, operatieschort, tweede paar handschoenen, voordat de kamer betreden mag worden. Mevrouw is blij dat uit het gemondkapte, bebrilde groene wezen woorden Nederlands blijken te komen. Zij krijgt zuurstof via een mondkapje maar is verder in redelijk goede conditie. Ik draag hier niet veel bij aan de medische behandeling, maar van uitleg in eigen taal gaat vaak een geruststellend effect uit.
18 Maart: Road Block
Onderweg naar de praktijk weer een road block. Het is de Policia Local, de meest gemoedelijke tak van de Hermandad. Het gaat langzaam, vrijwel iedere bestuurder moet vragen beantwoorden, sommigen langdurig. Ik ben aan de beurt. Politieman met mondkapje en kogelvrij vest. Als ik een virus was zou de moed me in de schoenen zakken. Aardig en beleefd, vraagt waar ik heen ga en gebaart mij door te rijden.
20 Maart: 14% van het ziekenhuispersoneel besmet
Op weg naar de praktijk voel ik mij geprivilegieerd. Van mijn werk zal ik zeker niet corona-moe worden, de meeste buitenlandse overwinteraars en toeristen zijn terug naar het vaderland. In principe is de rol van een huisarts in deze crisis ook niet zo groots, wel belangrijk. Zorgen dat de juiste mensen naar het ziekenhuis gaan, voorlichten over besmetting, verdachte patiënten isoleren en vooral niet vergeten dat er naast corona nog de gebruikelijke andere ziekten bestaan. Dit is ook het seizoen dat ouderen sowieso vaker met longontstekingen in het ziekenhuis liggen, het zou me niet verbazen als er daar nu veel van gemist worden met de gevolgen van dien.
De situatie in Madrid is somber, vandaag ieder kwartier een dode. Spaanse media berichten uitgebreid over het gebrek aan beschermende middelen, vooral mondkapjes. In Madrid zijn zelfs artsen die zónder werken en twee meter afstand houden van de patiënt. Ziekenhuispersoneel, 14% is al besmet, dient goed beschermd te zijn want ze zijn hard nodig. En ziekenhuispersoneel dat zelf patiënten besmet is natuurlijk een nachtmerriescenario.
Eén der rijksten op deze aarde is een Spanjaard, Amancio Ortega, textielkoning en onder andere eigenaar van Zara. Ortega gaat nu maandelijks 300.000 maskers produceren, distribueren en doneren. Fantastisch zeggen sommigen. Met een fractie van het kapitaal van Ortega had je de kaalslag van de afgelopen 10 jaar in de staatsziekenhuizen kunnen voorkomen en zouden er minder mensen sterven. Het geeft inderdaad te denken maar gezien de situatie is alles welkom.
26 Maart: Internationale kritiek op Spanje
Dertiende dag lockdown. Gisteren beelden op internet uit twee ziekenhuizen in Madrid waar patiënten op lakens in de gangen liggen bij gebrek aan ziekenhuisbedden.
Op het ziekenhuis vandaag weer de relatieve rust, de meeste poliklinieken zijn gesloten. De derde etage is de longafdeling met de coronapatiënten. Hun kamers worden geflankeerd door tafeltjes met ontsmettingsmiddelen en beschermingsattributen, op de deur een waarschuwing dat de kamer niet betreden mag worden. Er zijn ongeveer 15 van die kamers in de lange gang en dat aantal is de laatste week ongeveer gelijk gebleven. Ook de IC ligt niet vol, in ieder geval lijkt de situatie hier stabiel.
Het is heel goed mogelijk dat wij in Andalucïa veel geluk hebben met het beleid van de Spaanse regering. Het feit dat de uitbraak in Madrid zo ernstig was heeft gezorgd dat Andalucía, toen eigenlijk nog in een vroeg stadium van de epidemie, ook in lock down ging. Want de noodtoestand gold meteen voor heel Spanje. Spanje is transparant met cijfers, ieder dag verschijnt er een gedetailleerde update, gespecificeerd naar regio en zelfs naar ziekenhuis. Wat cijfers: Andalucia heeft 8.5 miljoen inwoners, de helft van Nederland, en telt op zaterdagochtend (28.3) 144 sterfgevallen als gevolg van het virus, waarvan 10 in de laatste 24 uur, een toename van 7.5%. Nederland telde per gisteren 546 mensen overledenen waarvan 112 in de laatste 24 uur, een toename van ruim 20%. Op basis van deze cijfers heeft Andalucia, gecorrigeerd naar het aantal inwoners, de helft van het aantal sterfgevallen in vergelijking met Nederland en een minder snelle toename van de sterfte.
Er is internationaal kritiek te horen op landen, zoals Spanje, dat zij te laat met effectieve maatregelen zouden zijn gekomen. Maar toen Spanje, dat ruim drie maal zoveel inwoners heeft als Nederland, 120 doden telde als gevolg van het coronavirus ging het al in lock down terwijl men in Nederland met hetzelfde aantal sterfgevallen massaal naar het strand ging om een frisse neus en een geïnfecteerde keel te halen.
29 Maart: De eensgezindheid in Europa is ver te zoeken
Een stralende zondag. In Spanje zijn zojuist de beperkende maatregelen aangescherpt om de piek in benodigde Intensive Care plaatsen die komende weken verwacht wordt het hoofd te bieden. Vanaf maandag mogen alleen mensen met essentiële beroepen aan het werk. Zoals eerder gezegd lijkt de steun voor de maatregelen in Spanje nog aanzienlijk.
Ondertussen in de Spaanse pers aanzwellende kritiek jegens Nederland, dat financiële steun aan door de coronacrisis getroffen Zuid-Europese landen blokkeert. Nederland heeft kritiek op het financieel beleid in deze landen en vindt bovendien dat zij te oude patiënten tot de IC toelaten waardoor de zorgsystemen overbelast raken. Volgens de Spaanse media zouden in de VS, het VK en Nederland met neoliberalisme en leeftijdsdiscriminatie het recht op leven op losse schroeven zetten. In één van de artikelen met als kop: ‘“Nederlandse artsen weigeren geïnfecteerde ouderen te behandelen op IC en laten hen liever sterven in hun huizen’” wordt verdedigd waarom de sterftecijfers in Spanje relatief hoog zijn. Andere landen tellen hun sterfgevallen anders. De eensgezindheid in Europa is ver te zoeken.
31 Maart: Hoogste cijfer sterfgevallen
De situatie in Spanje met het virus is onverminderd slecht, Madrid telt op één dag 849 nieuwe sterfgevallen, het hoogste cijfer tot nu toe. De situatie op de IC-afdelingen is daar chaotisch, hetzelfde dreigt nu voor Barcelona. Politiek links en rechts in Spanje houden zich, ook in deze extreem moeilijke tijden, vooral bezig met het beschuldigen en beschimpen van elkaar.
1 april: Madrid
Aan de Costa del Sol zijn er voldoende IC-bedden en lijkt de crisis onder controle. In Madrid lijkt het aantal nieuwe sterfgevallen de laatste dagen te stabiliseren. De situatie op de IC-afdelingen blijft er dramatisch. Een coronavirus patiënt verblijft gemiddeld 2-3 weken op de IC. Er is dus weinig uitstroom waardoor ook bij afnemende instroom het tekort aan IC-bedden nog geruime tijd zal bestaan.
5 April: Voorzichtig optimisme
De noodtoestand en de bijkomende lockdown worden verlengd tot 26 april. Spanje ziet, na drie weken lockdown, de laatste dagen een afname van het aantal nieuwe sterfgevallen, net zoals Italië. Het stemt voorzichtig optimistisch.
Overigens zou een verklaring voor een heftiger verloop in Italië en Spanje kunnen zijn dat mensen op kleinere oppervlakken bij elkaar leven en dat er meer omhelsd en gezoend wordt. Een onderzoek wees uit dat er in Italië in vergelijking met Duitsland een veel frequenter contact is tussen ouderen en jongeren, en dat klachtenvrije jongeren zo het virus hebben kunnen overbrengen op ouderen.
10 April: Sirenes, applaus, en muziek vanaf balkons
28e Dag lockdown. Gisteren en vandaag zijn vrije dagen, hoogfeestdagen in de Semana Santa. Onder normale omstandigheden beleven de dorpen en steden van Andalucía nu hun belangrijkste processies, waar het hele jaar eendrachtig naar toe is gewerkt. De Semana Santa van 2020 is echter een week van stilte, iedereen blijft binnen. Alleen om acht uur ’s-avonds wordt de stilte verbroken, door sirenes, applaus, en muziek vanaf balkons en uit de ramen. Ook dit is eendracht maar dan anno 2020.
De heilige week blijkt toch goed nieuws voor Spanje te hebben, het aantal sterfgevallen door het coronavirus is deze week duidelijk lager dan de weken hiervoor en lijkt verder te dalen. Deze nieuwe tendens is nog pril en cijfers zijn niet altijd even betrouwbaar, maar hoopgevend is het zeker.
12 april: Paasweekend
Vrijdag en zaterdag is het mooi weer en de Costa zou normaal gesproken afgeladen vol zijn. Maar nu: lege boulevards, lege chiringuitos (strandtenten), lege stranden. Geen toeristentreintjes. Door Benalmádena rijdt tegenwoordig een grote tractor die een tank achter zich aan trekt, achterop zitten twee mannen in witte pakken die de straten royaal besproeien met ontsmettingsmiddel. We vinden het al bijna gewoon. Wat is het leven in korte tijd toch ingrijpend veranderd en wie had er zoveel acceptatie van de burgers verwacht.
16 - 20 april: Uitstel doktersbezoek
Vanochtend op de praktijk weer rustig, geen verdenkingen op corona. De telefoon gaat wel onophoudelijk. Het blijkt steeds dat mensen terughoudend zijn om met gezondheidsklachten naar de praktijk te komen. Te vaak hebben we de laatste weken meegemaakt dat iemand onnodig ernstig ziek is geworden door het doktersbezoek te lang uit te stellen. Mensen zijn bang geïnfecteerd te raken, maar de praktijk is schoon en rustig. Of men denkt onderweg problemen met de politie te krijgen, maar men heeft onder alle omstandigheden het recht een arts te bezoeken, zo nodig sturen wij tevoren per mail of app een bevestiging van de afspraak.
Ommetje met je kip
In Marbella was een man zijn schaap aan het uitlaten. De Guardia Civil hield hem staande. De man bleek de papieren van het schaap niet bij zich te dragen. Hij werd wegens overtreding van de regels geldende tijdens de noodtoestand op de bon geslingerd. Maar ja, hij had ook beter moeten weten, op 25 maart jl was er al iemand bekeurd die zijn kip aan het uitlaten was.
De volgende pandemie
De verwachting is dat de volgende pandemie er weer één zal zijn van een virus dat van dieren wordt overgedragen op de mens. Zoals overheden zich slecht hebben voorbereid op deze pandemie, terwijl daar al jaren geleden voor gewaarschuwd werd, zo is ook te vrezen dat er niets zal worden gedaan aan de meest voor de hand liggende oorzaken: de intensieve veeteelt en de consumptie van (wilde) dieren. Veeteelt is, zeker in Nederland, een zwaarwegende bedrijfstak. Dierenleed, milieuschade, maakt allemaal niet uit. Economie. Het enige wat wij als consument kunnen doen is stoppen met de excessieve vleesconsumptie en zo de bedrijfstak een halt toeroepen. En Chinezen eten graag wilde dieren, maar Chinezen roep je niet tot de orde. Handelsbetrekkingen.
Wanneer is de crisis echt voorbij?
Het antwoord is simpel, als er een goed en goedkoop geneesmiddel beschikbaar komt of een effectief vaccin. Anders is het wachten op groepsimmuniteit. Om een mate van groepsimmuniteit te kunnen aantonen zullen er op grote schaal antilichaambepalingen gedaan moeten worden, velen maken de ziekte immers door zonder noemenswaardige klachten. Met groepsimmuniteit wordt echter op dit moment door vrijwel niemand rekening gehouden. Recente cijfers van de Nederlandse bloedbank geven aan dat ongeveer 3 procent van de Nederlanders immuun zou zijn, voor groepsimmuniteit is meer dan 50% nodig.
Als voorbeeld van een eerste fase van versoepeling van de maatregelen wordt meestal de succesvolle strategie genoemd die Zuid-Korea al bij aanvang van de pandemie hanteerde. Testen, testen, testen, het isoleren van geïnfecteerden en vergaand contact onderzoek. Daarnaast “social distancing”, al is het wel de vraag of wij in het westen daarin zo gedisciplineerd kunnen zijn als de Zuid-Koreanen. Het virus zal de manier waarop wij met elkaar omgaan veranderen en tot nieuwe standaarden leiden.
Apps die weet of wij ziek zijn en waar wij ons bevinden maken ook onderdeel uit van de exit-strategieën. Deze apps zijn nog in ontwikkeling, en per land zal beslist worden in welke mate er inbreuk zal worden gemaakt op de privacy van haar inwoners.
Tot slot
In de laatste weken zijn er 2 patiënten uit mijn praktijk overleden aan coronavirus. Mensen met reeds bestaande andere aandoeningen die pas contact opnamen toen zij hevig benauwd werden en kort daarna in het ziekenhuis overleden. Corona kan zeer plots verergeren. De dame met corona die opgenomen was is dat nog steeds. Zij is toch nog een paar dagen ernstig kortademig geweest en bijna naar de IC overgeplaatst. Nu gaat het goed, zij voelt zich fit maar wacht nog op 2 negatieve virustests om gerepatrieerd te mogen worden. De meeste mensen die terug wilden naar het vaderland zijn inmiddels terug. Het is stilletjes aan de Costa del Sol en dat zal nog wel even zo blijven.
In Spanje daalt het aantal nieuwe sterfgevallen door corona nu gestaag. Er wordt over gesproken de maatregelen te versoepelen en deze deels te regionaliseren. Dat zou voor het relatief licht getroffen Andalucía goed nieuws kunnen zijn.
Waar u ook woont, een hartelijke groet en blijf gezond!
Dr. Jan Otto Landman
1990 Artsexamen (Leiden)
1996 Gepromoveerd (Leiden): "Long term effects of bisphosphonate (pamidronate) therapy in osteoporosis."
Zijn blog kunt u volgen op zijn Facebookpagina.
Meer informatie over Spanje en het coronavirus vindt u hier.