Zo kan je astronomen helpen om zwarte gaten te vinden
Wetenschappers vragen jouw hulp om de oorsprong te vinden van honderdduizenden sterrenstelsels die zijn ontdekt door de grootste radiotelescoop ooit gebouw: LOFAR. Waar komen deze mysterieuze objecten van duizenden lichtjaren groot vandaan? Een nieuw ‘citizen science' project genaamd LOFAR Radio Galaxy Zoo geeft iedereen met internet de mogelijkheid om uit te vogelen waar de zwarte gaten in het midden van deze sterrenstelsels zich bevinden.
Radio
Astronomen gebruiken radiotelescopen om beelden te maken van de radiohemel, vergelijkbaar met optische telescopen zoals de Hubble Space Telescope die kaarten maken van sterren en sterrenstelsels. In de radiohemel zijn sterren en sterrenstelsels echter niet direct waar te nemen. In plaats daarvan detecteren sterrenkundigen complexe structuren die in verband staan met massieve zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels. Het meeste stof en gas rond een superzwaar zwart gat wordt verbruikt door het zwarte gat, maar een deel van het materiaal ontsnapt en wordt in de diepe ruimte uitgeworpen. Dit materiaal vormt grote pluimen van extreem heet gas. Sterrenkundigen kunnen de grote structuren die gevormd worden door dit gas waarnemen met radiotelescopen.
De ontdekking van miljoenen radiobronnen
De telescoop Low Frequency Array (LOFAR), die ASTRON bedient, scant de radiohemel in een grootschalig onderzoek. Tot nu toe heeft de missie geresulteerd in de ontdekking van vier miljoen radiobronnen. Een paar honderdduizend daarvan hebben zeer gecompliceerde structuren. Ze zijn zo ingewikkeld dat het moeilijk is om te bepalen welke sterrenstelsels bij welke radiobronnen horen, of met andere woorden, welk zwart gat bij welk sterrenstelsels hoort.
Radio Galaxy Zoo: LOFAR maakt deel uit van het Zooniverse project, het grootste en meest populaire platform voor people-powered onderzoek wereldwijd. Dit onderzoek wordt mogelijk gemaakt door vrijwilligers - meer dan een miljoen mensen over de hele wereld die samenkomen om professionele onderzoekers te helpen. Hun doel: het realiseren van onderzoek dat anders niet mogelijk of praktisch zou zijn.
Jouw hulp is nodig!
Hoewel het internationale LOFAR-team bestaat uit meer dan 200 astronomen uit 18 landen, is het simpelweg te klein om de lastige taak op zich te nemen om te bepalen welke radiostructuren bij welke sterrenstelsels horen. Daarom vragen LOFAR-astronomen het publiek om hulp. In het kader van het citizen science project 'LOFAR Radio Galaxy Zoo' vragen ze jou naar beelden van LOFAR te kijken en deze te vergelijken met beelden van bekende sterrenstelsels. Vervolgens moet je radiobronnen associëren met sterrenstelsels. Tot nu toe hebben 2600 vrijwilligers al aan het project gewerkt.
Hoe het publiek de wetenschap kan helpen
‘Het nieuwe onderzoek van LOFAR heeft miljoenen tot nu toe onopgemerkte radiobronnen aan het licht gebracht,’ zegt Huub Röttgering, eerste voorzitter van de Sterrenkunde Research Committee LOFAR en wetenschappelijk directeur van de Sterrewacht Leiden. ‘Met de hulp van het publiek kunnen we de aard van deze bronnen onderzoeken: Waar zijn hun zwarte gaten? In wat voor soort sterrenstelsels bevinden zich de zwarte gaten?’
Tim Shimwell, astronoom bij ASTRON en de Universiteit Leiden, legt uit waarom dit veelzeggend is: ‘Het is jouw taak om de radiobronnen te matchen met het juiste sterrenstelsel,’ zegt hij. Deze nieuw verkregen gegevens kunnen LOFAR-astronomen gebruiken in verder onderzoek, legt hij uit. ‘Het zal ons helpen te begrijpen hoe radiobronnen worden gevormd, hoe zwarte gaten evolueren en hoe enorme hoeveelheden materiaal in de diepe ruimte kunnen worden uitgestoten met zulke ongekende hoeveelheden energie,’ aldus Shimwell.
Hoe het werkt
Wil je helpen? Bezoek dan de website van het project. Hier vind je een tutorial waarin alle stappen worden uitgelegd. Als extra hulpmiddel is er ook een tutorial, die hieronder is te zien.
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofHeaderafbeelding: een radiosterrenstelsel samengevoegd met een optische afbeelding van het heelal. Credits: Cyril Tasse en het LOFAR-surveyteam
Gebaseerd op het persbericht van ASTRON