Hoe Charles Darwin ons kan helpen terrorisme te begrijpen
De afgelopen decennia verrasten terroristen regelmatig met onverwachte en spectaculaire aanvallen, zoals bijvoorbeeld de aanslag op het World Trade Centre in New York. Hoe kunnen de veiligheidsdiensten deze terroristen een stapje voor zijn? Ga eens te rade bij Charles Darwin en Steven Spielberg, adviseert terrorismedeskundige Yannick Veilleux-Lepage.
Voor uw boek How Terror Evolves onderzocht u de lange geschiedenis van vliegtuigkapingen, van Peruaanse rebellen in 1930 tot aan de jihadistische aanslagen op 11 september 2001. Hoe kwam u op dit idee?
‘Hoewel er op dit moment erg veel aandacht is voor terrorisme door extremistische moslims, bestaat het fenomeen natuurlijk al veel langer. Die terroristische aanslagen ontstaan niet in een vacuüm. Terroristische groeperingen laten zich voor hun aanslagen namelijk inspireren door eerdere aanslagplegers of acties van ‘gewone’ criminelen. Ze onderzoeken hoe zij een aanslag aanpakten, en hoe ze die methode verder kunnen perfectioneren voor optimaal resultaat. Als je het zo bekijkt is terrorisme een proces dat continu verandert. Ik heb deze denkwijze vervolgens toegepast op vliegtuigkapingen.’
En vervolgens komt u in het boek met Charles Darwin op de proppen, de beroemde bioloog. Wat heeft hij met terrorisme te maken?
‘Als je het biologische aspect weghaalt uit het denken van Darwin, dan houd je alleen nog maar een systeem over. Zo zegt Darwins theorie dat er altijd verandering is, of innovatie eigenlijk. Dat er een mechanisme aan het werk is dat de goede eigenschappen overdraagt op een volgende generatie. En tot slot: dat de innovatie een beloning oplevert. Denk bijvoorbeeld aan een giraf die door een mutatie een langere nek krijgt, en daardoor in het voordeel is ten opzichte van zijn soortgenoten. Ik wilde weten: hoe evolueert politiek geweld door de jaren heen? Om dat te onderzoeken heb ik een overzicht gemaakt van alle keren dat een vliegtuig werd gekaapt. Ik probeerde zo te begrijpen hoe kapingen door de jaren heen zijn veranderd, hoe het zich verspreidde, en vooral welke factoren ervoor zorgden op een groep wel op geen kapingen ging uitvoeren.’
Wat zegt dit over een aanslag zoals die op het World Trade Centre in New York?
‘Je zou kunnen zeggen dat 9/11 slechts een geslaagde mutatie is in een langlopende evolutie van vliegtuigkapingen. Het was namelijk niet een eenmalige toevalstreffer, zoals sommigen wellicht denken. Het complot was jarenlang in de maak, en in die tijd vergaarden de aanslagplegers veel informatie over andere misdrijven. Niet alleen over de geslaagde aanslagen, maar vooral juist over de verijdelde of mislukte aanslagen. Want dat vergeten we nog wel eens: iedere mislukte aanslag is een leermoment.’
U heeft een bijzondere oplossing om dit soort aanslagen in de toekomst te voorkomen: huur scenarioschrijvers uit Hollywood in. Wat lost dit op?
‘In de nadagen van 9/11 gingen de inlichtingendiensten filmmakers inzetten om te brainstormen over mogelijke toekomstige aanslagen. Ze begrepen namelijk dat het succes van de aanslagen in New York deels te danken was aan een failure of imagination aan de kant van de inlichtingendiensten. Het was hen niet gelukt om de denkstap te maken van eerdere vliegtuigkapingen naar een aanslag waarbij vliegtuigen werden ingezet tegen wolkenkrabbers. Daarom stel ik voor om mensen in te huren die wél goed zijn in het bedenken van allerlei gekke mutaties, die veel out-of-the-box moeten denken. En wie kunnen dat beter dan filmmakers?’
Kan Steven Spielberg werkelijk alle toekomstige aanslagen voorkomen?
‘Nou, dat nou ook weer niet. Er is altijd interactie tussen terroristen en veiligheidsdiensten. Zodra één weg wordt afgesloten, wordt er ergens anders een andere geopend. Dat zie je op dit moment bijvoorbeeld in Londen, waar de laatste aanslagen heel low tech waren, met messen of voertuigen. Dat is vaak een teken dat andere technieken zoals bomaanslagen niet haalbaar waren omdat de veiligheidsdiensten er dicht bovenop zaten. Wat mogelijk nog belangrijker is: kijk ook naar de rol van de media in het verspreiden van opkomende technieken. Want als terroristen niet kunnen leren van mislukkingen of successen van anderen, dan worden die technieken wellicht minder gereproduceerd.’
Tekst: Merijn van Nuland
Mail de redactie