Waarom kritiek de een meer raakt dan de ander
‘Je zelfbeeld bepaalt hoe je met anderen omgaat, hoe je kritiek en complimenten ervaart en hoe die feedback je zelfbeeld weer beïnvloedt’, zegt psycholoog Charlotte van Schie. Ze wil het lage zelfbeeld van mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis versterken door het herbeleven van positieve herinneringen. Promotie 9 januari.
Je zelfvertrouwen zegt wat over je gevoel van eigenwaarde. Je zelfbeeld is hoe jij jezelf ziet, bijvoorbeeld als sympathiek en spontaan. Charlotte van Schie onderzocht de wisselwerking tussen zelfbeeld en feedback. ‘Krijg je kritiek van anderen en dacht je er zelf ook al zo over, dan raakt dat je minder dan wanneer die kritiek onverwacht komt omdat het niet klopt met je zelfbeeld,’ licht de psycholoog toe. Haar onderzoekfocus ligt bij mensen met de diagnose borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) die geen duidelijk zelfbeeld hebben en moeite hebben met relaties. Gezonde mensen ervaren een verbindend effect met de ander van wie ze een compliment krijgen. Daarentegen gaat de aandacht van mensen met BPS juist veel sterker uit naar de ander bij negatieve feedback, zag Van Schie tijdens het hersenonderzoek.
Veel of weinig zelfvertrouwen
In het eerste deel van haar promotieonderzoek onderzocht Van Schie het effect van feedback op 47 gezonde deelnemers met veel of weinig zelfvertrouwen. Daarvoor had ze een scenario bedacht waarbij gezonde deelnemers vragen over zichzelf kregen en daarna feedback ontvingen van iemand terwijl ze in een hersenscanner lagen. Deze feedback was niet echt, maar bestond uit willekeurig gekozen eigenschappen die positief, neutraal of negatief waren, met daarin voldoende variatie in eigenschappen die goed en helemaal niet pasten. Daarna gaven de deelnemers aan in hoeverre ze vonden dat die woorden bij zichzelf pasten: ‘Het past eigenlijk wel heel goed bij me wat er wordt gezegd, eigenwijs.’ Uit het experiment bleek dat hoe lager het zelfvertrouwen, hoe meer de kritiek met de proefpersonen deed als die niet aansloot bij hun zelfbeeld.
'Alsof pas bij negatieve feedback de aandacht van iemand met BPS uitgaat naar de ander.'
Diagnose borderline persoonlijkheidsstoornis
In het tweede deel van de studie heeft Van Schie drie groepen mensen onderscheiden: met veel zelfvertrouwen, weinig zelfvertrouwen en mensen met de diagnose borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). Van Schie ontdekte in haar onderzoek dat wanneer mensen met veel zelfvertrouwen een compliment krijgen, een bepaald hersengebied actief wordt dat belangrijk is voor het nadenken over anderen. Bij mensen met laag zelfvertrouwen die een compliment krijgen wordt dit gebied ook actief, maar minder. Nog opmerkelijker is dat dit hersengebied bij iemand met BPS meer actief wordt als ze juist kritiek krijgen. ‘Alsof pas bij negatieve feedback de aandacht van mensen met BPS uitgaat naar de ander, terwijl complimenten minder effect hebben dan bij gezonde mensen.’
Positieve herinneringen versterken
Omdat complimenten niet werken koestert Van Schie de ambitie om het zelfbeeld van mensen met BPS op een andere manier te verstevigen door positieve herinneringen te versterken. ‘Veel mensen halen van nature positieve herinneringen op, maar dat is voor mensen met BPS een stuk lastiger,’ weet Van Schie. ‘Bovendien weten we uit eerder onderzoek dat mensen met BPS meer negatieve herinneringen hebben. Daardoor hebben ze een steuntje nodig, want die positieve herinneringen komen niet vanzelf naar boven.’ Daarbij is de levendigheid van de herinneringen heel belangrijk, blijkt eveneens uit haar onderzoek. Bij mensen met BPS was een hersengebiedje actiever waardoor er meer afstand is bij het herbeleven van positieve herinneringen. ‘Alsof ze op zichzelf neerkijken,’ legt Van Schie uit. ‘Ze voelden zich daardoor wel wat beter op de korte termijn, maar de herinnering werden veel minder sterk beleefd. Het is nog zoeken naar manieren om die herinneringen levendiger te krijgen, zodat het positieve effect ook op de langere termijn blijft.’
Het promotieonderzoek is ondersteund vanuit van het NWO-Talentprogramma met de Vici-beurs van Serge Rombouts en de Vidi-beurs van Bernet Elzinga.
NWO-Talentprogramma