‘Lobbyisten zijn een essentieel onderdeel van de democratie’
In de eerste Nacht van de Lobbyist op 21 november kom je meer te weten over het samenspel tussen lobbyisten en beleidsmakers. Hoe gaat een lobbyist te werk, en wat moet een politicus of ambtenaar daarmee? Verschillende Leidse wetenschappers delen hun kennis.
Bert Fraussen, Universitair Docent Bestuurskunde
U bent een van de initiatiefnemers van de Nacht van de Lobbyist. Waarom moest dit evenement er komen?
‘Lobbyen, of belangenvertegenwoordiging, vormt in mijn ogen een essentieel onderdeel van een democratie. Het is moeilijk om je een politieke en bestuurlijke wereld voor te stellen waarin niet gelobbyd wordt. Tegelijkertijd wordt er vaak heel geheimzinnig over gedaan, en bestaan er veel misverstanden over de relaties tussen belangenbehartigers en beleidsmakers. Via dit evenement willen we door wetenschap en praktijk samen te brengen het beeld van lobbyen verbreden, verdiepen en nuanceren. Zo worden lobbyisten en beleidsmakers bijvoorbeeld vaak omschreven als tegenstanders in de politieke arena, terwijl ze in de realiteit vaak eerder partners in beleidsvorming zijn.’
Uw onderzoek richt zich op belangenvertegenwoordiging en lobbyen. Kunt u een voorbeeld geven van een onderzoeksproject waar u nu aan werkt?
‘Mijn onderzoeksagenda focust op twee belangrijke aspecten van belangenvertegenwoordiging. Ik bestudeer enerzijds hoe belangenorganisaties vertegenwoordiging in de praktijk brengen, waarbij ik focus op hoe ze hun achterban betrekken en hun beleidsprioriteiten bepalen. Daarnaast constateer ik dat belangenorganisaties ondanks veel inspanningen van beleidsmakers toch regelmatig het gevoel hebben dat zij niet gehoord worden. In mijn onderzoek bestudeer ik welke vormen van consultatie kunnen leiden tot een meer inclusieve benadering, waarbij diverse stemmen gehoord worden en de gemaakte beleidskeuzes ook een groter maatschappelijk draagvlak genieten.’
Geeft u zelf nog een lezing tijdens de Nacht?
‘Als mede-initiatiefnemer zet ik graag de schijnwerpers op een aantal andere experts uit de wetenschap en praktijk. Op die manier wil ik het groeiende academisch vakgebied rond belangenvertegenwoordiging in de kijker zetten en lobbyen vanuit verschillende achtergronden en perspectieven belichten, bijvoorbeeld door belangenbehartigers uit diverse sectoren zoals cultuur, gezondheidszorg en onderwijs aan het woord te laten, maar ook politici en journalisten. Samen met Marielle van Oort, mede-initiatiefnemer en directeur van de Public Affairs Academie, zal ik tijdens de Nacht wel het belang van meer aandacht en publiek debat over lobbyen aanstippen, waarbij we beiden heel sterk geloven in de complementariteit van inzichten uit de wetenschap en de praktijk. Er valt absoluut veel winst te halen uit meer dialoog en samenwerking tussen beide gemeenschappen.’
Naar welk programmaonderdeel kijkt u het meest uit?
‘Ik zou ze vanuit mijn passie voor belangenvertegenwoordiging uiteraard graag allemaal bijwonen! Ik ben sowieso heel erg benieuwd naar het één-op-één gesprek tussen Alexander Pechtold en Sven Kockelman over hoe je als politicus omgaat met lobbyen, een vraag die in publieke debatten zelden aan bod komt en dus zeker boeiende inzichten zal opleveren! Daarnaast kijk ik ook enorm uit naar het Filosofisch Nachtgesprek, waar de rol van lobbyen binnen ons politiek bestel centraal staat, en de fundamentele democratische vraag hoe belangenbehartiging de politieke vertegenwoordiging van verschillende groepen uit de samenleving beïnvloedt.’
Waarom moet iedereen naar de Nacht van de Lobbyist komen?
‘Ik geloof dat onze combinatie van wetenschap en praktijk rond belangenbehartiging vanuit diverse invalshoeken en perspectieven, gecombineerd met een vleugje kunst en humor, echt uniek is. Ik hoop dat dat mensen door deze bijzondere combinatie geïnspireerd, verwonderd en met meer inzicht over de wetenschap en praktijk van lobbyen naar huis zullen gaan. Een lobbyist die zijn job als belangenbehartiger goed doet, en als een soort evenwichtskunstenaar een brug weet te slaan tussen de vragen van zijn achterban, maatschappelijke ontwikkelingen en de prioriteiten van beleidsmakers, wordt niet meteen gezien als een bouwsteen van de democratie. En toch is dat misschien wel het geval.’
Kom naar de Nacht van de Lobbyist
De Nacht van de Lobbyist vindt plaats op donderdag 21 november 2019 in het Gemeentemuseum in Den Haag. Voor 45 euro kun je erbij zijn, en studenten zelfs voor 25 euro.
Caelesta Braun, universitair hoofddocent Bestuurskunde
Uw onderzoek richt zich op belangenvertegenwoordiging en de vraag hoe externe stakeholders effectief en inclusief kunnen worden betrokken bij publieke besluitvorming. Wat bedoelt u daar precies mee?
‘Mijn onderzoek richt zich op inclusieve en effectieve betrokkenheid van maatschappelijke organisaties binnen alle facetten van publieke besluitvorming. Momenteel leid ik een onderzoeksproject naar de rol van maatschappelijke organisaties in de regulering van maatschappelijke risico’s. We onderzoeken welke organisaties betrokken zijn geweest bij de besluitvorming, wat het effect daarvan is op de uiteindelijke regelgeving, en welke uitdagingen publieke professionals ervaren om daarmee om te gaan. Het doel van het project is wetmatigheden in deze processen te vangen. Daarmee proberen we inzicht te bieden in de omstandigheden waarin onevenredige invloed van maatschappelijke organisaties kan ontstaan en hoe je hier meer balans in kan aanbrengen als overheid.’
U zit in de sessie ‘Waarom ambtenaren en lobbyisten elkaar soms niet begrijpen’. Kunt u vast een tipje van de sluier oplichten waardoor dat volgens u komt?
‘Timing is of the essence. Het effect is vaak afhankelijk van het moment in het publieke besluitvormingsproces waarop je als belangenorganisatie een beleidsadviseur benadert, of waarop je zelf wordt benaderd. Soms weten maatschappelijke organisaties en beleidsadviseurs elkaar niet of juist te vaak te vinden, en in andere gevallen blijkt de cruciale beslissing al maanden of jaren geleden te zijn genomen en is alle actie mosterd na de maaltijd. Dat zijn allemaal gemiste kansen dus. Ik ga in deze sessie in gesprek met Pieter Hasekamp, directeur-generaal bij het Ministerie van Financiën, om een aantal van dit soort cruciale succesfactoren beter te doorgronden.’
Een van de vragen die centraal staat in het programma is of lobbyen deel uit maakt van onze democratie. Hoe denkt u daarover?
‘Lobbyen is een vorm van politieke participatie en politieke participatie is een cruciaal onderdeel van onze democratie. De fundamentele vraag is of bepaalde maatschappelijke belangen daarbij systematisch het onderspit delven of juist altijd de doorslag geven. Als bestuurskundige onderzoek ik de onderliggende mechanismen van belangenbehartiging. Zo probeer ik bij te dragen aan een effectievere én inclusievere betrokkenheid van maatschappelijke organisaties bij publieke besluitvorming.’
Gaat u nog naar andere programmaonderdelen van de Nacht? Waar kijkt u naar uit?
‘Ik kijk uit naar het hele progamma, maar als ik dan een onderdeel moet kiezen, dan kies ik voor de sessie Wetenschap en politiek: een haat-liefdeverhouding?. Daarin zullen onder andere mijn Amsterdamse collega Ellis Aizenberg en mijn Leidse collega Remco Breuker optreden, naast Bart Pierik van de VSNU en Monty Al van LSVb. Het is een belangrijk thema in spannende tijden. De politiek lijkt het fundament van de wetenschap uit het oog te zijn verloren. Ik zie ernaar uit om tijdens die sessie met elkaar het gesprek aan te gaan en hopelijk daarmee de lobby voor het belang van excellente wetenschap en onderwijs voor onze democratie en welvaart nog verder te inspireren.’
Waarom moet iedereen naar de Nacht van de Lobbyist komen?
‘Zowel wetenschap als kunst nodigen uit tot kritische reflectie, helemaal in zo’n mooi huis als dat van het gemeentemuseum in Den Haag. Ik hoop dat deze avond tot veel inspiratie en inzichten leidt bij de deelnemers over hoe we lobby als vorm van politieke participatie effectief en inclusief kunnen maken ten bate van onze democratie en welvaart.’