Drie tips voor het vieren van Wereld Filosofie Dag
De VN heeft 21 november uitgeroepen tot Wereld Filosofie Dag, waarop ‘de waarde van de filosofie voor de ontwikkeling van het menselijk denken, voor elk individu en elke cultuur’ gevierd wordt. Maar hóe vier je dat? Dat leggen we voor aan filosoof Victor Gijsbers.
De teksten die de VN op haar website heeft staan over Wereld Filosofie Dag roepen nu niet direct op tot het vieren van een feestje. In zijn werkkamer met uitzicht op de Sterrewacht vragen we filosoof Victor Gijsbers hoe dan wel stil te staan bij deze dag – ook als je eigenlijk niet zoveel van filosofie weet.
Tip 1: lees een originele tekst van een filosoof
Filosofische teksten hebben het imago om ontzettend ingewikkeld te zijn. Maar dat geldt lang niet voor alle teksten, zegt Gijsbers. ‘Er zijn best veel originele werken van filosofen die juist heel leuk zijn om te lezen. Dat is juist zo leuk aan filosofie, dat je het origineel kunt lezen.’ Al moet je volgens Gijsbers wel weten welke tekst je pakt, en kan het ook binnen het werk van één filosoof flink variëren. ‘Er zijn teksten van Plato die heel lekker weglezen, en er zijn ook teksten waarbij zelfs ik nog denk: wat léés ik nu eigenlijk?’
Leestips van Gijsbers:
- Plato, Symposium
- Lucretius, De natuur van de dingen
- Descartes, Meditaties
- Nietzsche, Schopenhauer als opvoeder (in Oneigentijdse beschouwingen)
Tip 2: Luister een podcast over filosofie
Gijsbers: ‘Er is een ontzettend leuke podcast over de geschiedenis van de filosofie, gemaakt door Peter Adamson. Elke keer als ik luister, leer ik daar ook nog wat van. Meestal gaat het bij filosofiegeschiedenis van Plato en Aristoteles zo in een keer door naar de Middeleeuwen, maar Adamson behandelt ook alles daar tussenin.’ Inhalen wat je tot nu toe hebt gemist wordt wel een uitdaging: de podcast loopt al sinds 2010, met elke week een aflevering. ‘Maar je kunt natuurlijk ook gewoon een paar interessante filosofen, stromingen of periodes eruit pikken.’
Podcast History of Philosophy without any gaps (Peter Adamson)
Tip 3: Ga zelf filosoferen!
Bij ‘een filosoof’ denken we toch al gauw aan iemand die in een stoel heel diep na zit te denken over de zin van het leven en andere diepzinnige vraagstukken. Maar iedereen kan filosoferen. Gijsbers: ‘Het is in zekere zin inderdaad gewoon zitten in een stoel en nadenken. Alleen kan dat pas goed als je je eerst hebt verdiept in wat anderen, die voor jou in zo’n stoel zaten, al hebben bedacht. Bovendien zit je eigenlijk al vol met allerlei ideeën over de vraag waar je over na gaat denken. Als je je daar niet bewust van bent en niet weet waar die ideeën vandaan komen – uit welke opvattingen, je omgeving, of je onderwijs – dan ga je ook niet tot nieuwe inzichten komen. Dan komt er na al dat zitten nadenken eigenlijk nog niet een origineel idee uit.’
Dus als je wilt beginnen met filosoferen, ga je wel in die lekkere stoel zitten, maar pak je eerst een boek van een filosoof erbij, zegt Gijsbers. En bij het lezen van de tekst stel je jezelf vragen: wat bedoelt de schrijver? Waarom denkt hij dat? Wat vind ik er zelf van? En wat kan ik daar mee? ‘Die tweede vraag is belangrijk, want daarmee plaats je theorieën in hun maatschappelijke en historische context. En de laatste vraag is misschien wel het belangrijkst. Want zelfs als je het niet eens bent met een theorie, wil dat niet zeggen dat je er niets mee kan.’
Ik denk, dus ik besta
Een mooie filosofische quote om op deze dag van de filosofie als motto mee te geven, heeft Gijsbers niet. ‘De meeste van die bekende quotes zijn toch niet helemaal zoals ze in de originele tekst zijn. Ze zijn korter gemaakt, of zelfs veranderd.’ Neem de beroemde uitspraak van Descartes ‘ik denk, dus ik besta’. Gijsbers: ‘Het woord dus hoort helemaal niet in die zin thuis. Het is een beetje rare redenering nu, zoiets als “de tafel is groen, dus er is een tafel”. In Descartes’ Meditaties staat het als “ik denk, ik besta”. Descartes bedoelde dat ons denken ons bestaan is.’
Hoe Gijsbers zelf Wereld Filosofie Dag gaat vieren, weet hij nog niet. Misschien iets lezen van zijn favoriete filosoof? ‘Poeh, dat is een moeilijke vraag zeg! Ik vind bij zoveel verschillende filosofen leuke of interessante elementen. Maar als ik iets moet kiezen, staat Kant wel hoog op het lijstje. Zijn theoretische filosofie over hoe de wereld in elkaar steekt vind ik echt fantastisch. Aan de andere kant: echt lekker leesvoer is het niet. Dan pak ik liever Nietzsche, een echte stilist en een vlammende denker. En met zijn vaak controversiële denkwijzen ook heel interessant.’
Tekst: Marieke Epping
Mail de redactie