Veetransport in de oudheid duidt mogelijk op innige band tussen mens en dier
Al in de bronstijd werd vee over lange afstanden door Nederland vervoerd. Dat ontdekten wetenschappers van de Universiteit Leiden en de VU Amsterdam. Publicatie in Journal of Archaeological Science: Reports.
De wetenschappers deden hun ontdekking na bestudering van 58 oude dierentanden uit de regio West-Friesland in Noord-Holland. Uit die tanden van schapen/geiten en (vooral) runderen konden de onderzoekers opmaken dat in ieder geval drie dieren niet in die regio waren geboren. Dat betekent dus dat er ook in de periode tussen 2000 en 800 voor Christus al langeafstandshandel was in vee.
Langeafstandshandel
‘Dat is een erg opvallende constatering,’ zegt archeologe Nathalie Brusgaard, die samen met hoogleraar Harry Fokkens vanuit de Universiteit Leiden is betrokken bij het onderzoek. ‘West-Friesland was in die periode behoorlijk dichtbevolkt. Het was dus vrij eenvoudig om bijvoorbeeld aan een dekstier te komen als je die nodig had. Waarom werd er dan toch over zulke lange afstanden gehandeld in vee?’
Brusgaard denkt dus dat er ‘iets meer’ aan de hand is, al blijft het gissen wat precies. Duidelijk is wel dat vee een belangrijkere rol had dan vandaag de dag. Zo zijn er in West-Friesland eerder al grafheuvels gevonden met daarin runderbotjes in aardewerkpotten. Brusgaard: ‘Terwijl je natuurlijk eerder verwacht dat een mens met al die egards wordt begraven.’
Strontiumisotopen
De wetenschappers bestudeerden de zogeheten strontiumisotopen in de tanden van schapen/geiten (dat onderscheid konden de onderzoekers niet maken) en (vooral) runderen. De dieren kregen het element strontium binnen via hun voedsel, en sindsdien ligt het opgeslagen in de tanden van de beesten. Het vormt daar als het ware een vingerafdruk van de oorspronkelijke omgeving. Daaruit konden de onderzoekers opmaken dat in ieder geval drie dieren niet geboren waren in de kleiachtige veengronden van Noord-Holland. Waar ze dan wél vandaan komen is niet helemaal duidelijk, maar in ieder geval niet uit een straal van 50 kilometer omtrek. Wieringen, Texel, Twente, het Fries-Drents Plateau: het behoort allemaal tot de mogelijkheden.
Wat kan de reden zijn van deze langeafstandshandel? Brusgaard en collega’s vermoeden dat runderen een belangrijke rol hebben gespeeld in het leggen en onderhouden van sociale banden, bijvoorbeeld bij bruiloften. ‘Uit antropologisch onderzoek blijkt dat dit in verschillende Oost-Afrikaanse samenlevingen nog steeds het geval is,’ zegt Brusgaard. ‘De Nuer en Dinka zijn voorbeelden van zulke cattle complex societies, waar dieren en mensen innig met elkaar verweven zijn. Runderen staan er zo ongeveer gelijk aan mensen.’
Brusgaard en haar collega’s vonden de 58 tanden in de depots van Noord-Hollandse archieven. De regio West-Friesland is een ideale onderzoekslocatie omdat de mix van klei en veen er voor zorgt dat huizen, stallen en dus ook botten van dieren goed geconserveerd blijven.
Tekst: Merijn van Nuland
Mail de redactie