Dialoog, samenwerking en quantum: opening academisch jaar FWN
Met een oproep voor dialoog en samenwerking gaf vice-decaan Bart de Smit op dinsdag 3 september het startschot voor het nieuwe academische jaar voor de faculteit W&N. Theoretisch fysicus Carlo Beenakker schetste de mogelijkheden van quantum als disruptive technology.
De eerste twee weken van september moet W&N het even zonder decaan stellen: de oude decaan nam op 29 augustus afscheid, Hubertus Irth treedt op 15 september aan als interim-decaan. ‘Op dit moment mis ik ook een decaan,’ grapt vice-decaan Bart de Smit bij de facultaire opening van het academisch jaar in een volle collegezaal C1. Waarna hij zijn gehoor vlot meeneemt met een terugblik op het afgelopen academisch jaar, en een blik vooruit.
Onderwijs in de lift
Te beginnen met zijn eigen portefeuille: onderwijs. Dat blijft groeien aan de faculteit, met rond de 1300 nieuwe bachelors voor het nieuwe collegejaar, tegen ongeveer 1000 een jaar eerder. Ook verwacht de faculteit meer dan 300 nieuwe internationale studenten in september, en start de nieuwe master Governance of Sustainability met 50 studenten.
Kunstmatige intelligentie en leefbare planeet
Nadat hij de nieuwe assessor Bas Schaalje heeft voorgesteld met een filmpje, stipt De Smit de afgelopen jaar gekozen profileringsgebieden van de faculteit aan: kunstmatige intelligentie en leefbare planeet. Ook werkten instituten gezamenlijk aan sectorplannen, met het ambitieuze doel 50% vrouwen binnen te halen op de 22 nieuwe wetenschappelijke functies.
W&N-wetenschappers deden fraai onderzoek en draaiden volop mee bij de toekenning van NWO- en ERC-gelden. Opvallend was de ERC Advanced Grant voor natuurkundige Carlo Beenakker; de tweede in zijn carrière. Hij gebruikt de prestigieuze beurs ditmaal om vervlochten Majorana-deeltjes te onderzoeken.
Fail better
Bij al die successen horen echter ook vele malen meer onderzoeksaanvragen die niet toegekend worden, aldus De Smit. De schrijvers daarvan steekt hij een hart onder de riem met een citaat van Samuel Beckett: You try again. You fail again. You fail better. ‘Waar het om gaat is dat eerste: you try again.’
De Smit staat stil bij de bekostigingsvoorstellen van de commissie Van Rijn en de voorvechter van het protest daartegen, de fearless Leidse hoogleraar Koreastudies Remco Breuker. En bij de jaarrede van KNAW-president Wim van Saarloos over bekostiging, waarin hij een miljoenengat signaleert. ‘De sleutelwoorden voor u allen zijn dan ook dialoog en samenwerking. In de politieke context, maar ook intern, als we bijvoorbeeld weer eens elkaar in de weg zitten met overboekte collegezalen. Let’s be more friendly, let’s be more fearless, and if we fail, let’s fail better than we did last year.’
Quantum als disruptive technology
Hoogleraar Theorie van de vaste stof Carlo Beenakker brengt vervolgens een optimistisch verhaal. Het aankomende decennium belooft uitermate spannende nieuwe onderzoeksmogelijkheden, stelt hij. En een van de gebieden waarop veel beweging te verwachten is, is quantumtechnologie. Een disruptive technology, om Robbert Dijkgraaf aan te halen.
‘Quantumtechnology is gearriveerd,’ aldus Beenakker. IBM heeft quantumcomputers beschikbaar met 5 qubits waarop geïnteresseerden berekeningen kunnen doen. ‘Ze zijn niet krachtig, ze crashen heel snel en ze maken fouten. Je zou zeggen: deprimerend. Maar ze zijn er! Dat is absoluut geweldig!’ Ook Delft, waarmee Beenakker nauw samenwerkt, komt binnenkort met een quantumcomputer van 2 qubits die publiek toegankelijk is.
Scheikunde en machine learning
Een traditionele computerbit kan 1 of 0 zijn, een quantumbit is 1 én 0. Voor mensen niet te bevatten, maar goed te vangen in eenvoudige wiskundige vergelijkingen, aldus Beenakker. ‘Hiermee kunnen we nu spelen en dingen ontdekken.’ Quantumcomputers zullen een enorme rekenkracht hebben, maar zijn geschikt voor andersoortige problemen dan de huidige computers. In Leiden werken wetenschappers bijvoorbeeld aan machine learning en scheikundige toepassingen. ‘Moleculen spreken de quantumtaal, dus daarvoor heb je een quantumcomputer nodig.’ Ook de industrie ziet die mogelijkheden. ‘Het is voor het eerst in het bestaan van het Lorentz Instituut dat Shell investeert in gezamenlijk onderzoek met ons.’ Om de mogelijkheden van quantum-algoritmes samen te onderzoeken en naar de echte wereld te brengen onthult Beenakker een nieuwe website: aqa.universiteitleiden.nl.
Muziek & lopen voor het goede doel
Na de lezing van Beenakker brengt zangeres Merit Veldhuizen twee nummers: ‘Ken je mij’ en ‘Gimme gimme’, over de zoektocht naar identiteit, verbinding met anderen en het maken van eigen keuzes. Tot slot brengt De Smit aankomende W&N-evenementen onder de aandacht: de Science Run op 28 september en de Niko Tinbergenlezing, die opnieuw wordt opgestart en dit jaar op 10 december zal plaatsvinden.
