Wetenschap bedrijven op modderig Lowlands
Experimenten doen naast de zware boxen van het Alpha-podium op Lowlands. Het werd realiteit voor onderzoekers Max van Duijn en Tessa Verhoef, en ze genoten ervan met volle teugen. ‘Gisteravond zaten we helemaal onder de modder.’
‘Dat ging best wel kut!’ Lowlandsbezoeker Thomas windt er geen doekjes om hoe hij zijn deelname aan het experiment van de Universiteit Leiden vond gaan. We staan op het terrein van Lowlands Science – vlak naast de zware boxen van het Alpha-podium – waar festivalgangers kunnen deelnemen aan wetenschappelijke experimenten. ‘Ik had eigenlijk al geen flauw benul van wat de persoon aan het doen was wiens verhaal ik moest interpreteren, laat staan hoe mensen mij gaan interpreteren.’
Doorfluistertje spelen voor de wetenschap
Thomas is niet de enige proefpersoon die op deze regenachtige zaterdag in een staat van verwarring achterblijft op het Lowlandsterrein. In de wetenschapstent van de Universiteit Leiden spelen zij namelijk een wetenschappelijke variant van het kinderspel ‘doorfluistertje’. De festivalbezoekers krijgen een verhaal te zien van een voorganger – ingesproken of uitgebeeld zonder te praten – en moeten dat verhaal vervolgens zo goed mogelijk reproduceren op video. Die video wordt vervolgens weer vertoond aan een volgend slachtoffer, enzovoorts. En dat blijkt dus nog behoorlijk lastig.
Digitale botox-behandeling
Wat overblijft is een meer of minder warrige keten van verhalen, waarbij het oorspronkelijke verhaal na iedere deelnemer iets is veranderd. Na drie dagen Lowlands analyseren de Leidse onderzoekers Max van Duijn en Tessa Verhoef de beelden: welke elementen uit het verhaal blijven hangen bij het doorvertellen, en welke verdwijnen of veranderen? De onderzoekers van het Creative Intelligence Lab, onderdeel van het Leiden Institute of Advanced Computer Science (LIACS), hopen hier patronen in te ontdekken. ‘Deze patronen vertellen ons iets over hoe ons brein informatie opslaat en reproduceert,’ zegt Verhoef. ‘En daarnaast leren die patronen ons ook meer over verhaaltradities. Het vertellen van verhalen is immers zo oud als de mensheid. In verhalen geven we taal en culturele informatie door.’
Hoewel de proefpersonen soms al flink worstelen met het herhalen van de verhalen, hebben de onderzoekers een truc uitgehaald die het hen nog lastiger maakt: digitale botox. ‘Je geeft bij het vertellen van een verhaal ook heel veel informatie mee door je gezichtsuitdrukking,’ zegt Van Duijn, terwijl we onder een zeildoek schuilen voor de volgende hoosbui. ‘Wat gebeurt er als die gezichtsuitdrukkingen ontbreken? Blijven dan dezelfde of juist andere elementen uit het verhaal hangen? Dat zijn dingen die we kunnen testen door in sommige opnamen een digitale bewerking toe te passen waardoor het voorhoofd en de huid naast de ogen niet meer bewegen.’
Intussen is het een komen en gaan van proefpersonen. Met name tijdens de zwaarste buien komen er meer deelnemers de warme en droge tent binnenwaaien dan het Leidse team kan afhandelen. Het overgrote deel van die bezoekers gaat bloedserieus aan de slag met de opgaven. Maar aan het eind van de dag wil de sfeer nog wel eens komisch worden, vooral naarmate de deelnemers meer gedronken hebben. De ervaren onderzoekers spelen het spelletje vrolijk mee, maar houden tegelijkertijd goed in de gaten of de data niet vervuild raken. Is dat wel het geval, dan wordt de betreffende video uit de verhalenketen verwijderd.
Naar de bouwmarkt voor isolatiemateriaal
‘Zo zijn er natuurlijk altijd wat uitdagingen als je op een groot festival als Lowlands onderzoek wil doen. Ook het geluid van de optredens hierachter bijvoorbeeld,’ zegt Van Duijn, tijdens de soundcheck van de volgende band. ‘Op dag één zijn we nog naar de bouwmarkt geracet om isolatiedekens en timmerhout te halen, om onze opnamehokjes wat meer geluidsdicht te maken.’ En dan is er dus nog de aanhoudende regen. ‘Gisteravond zaten we helemaal onder de modder omdat het festivalterrein kletsnat was. Gelukkig hebben we een waanzinnig team van studenten en promovendi bij ons die kunnen improviseren en van aanpakken weten.’
Ondanks alles gaat de dataverzameling gestaag verder. Halverwege het festival zijn Verhoef en Van Duijn al erg tevreden met het tussentijdse resultaat. ‘We hebben in één dag al meer data verzameld dan we verwacht hadden,’ zegt Verhoef. ‘We runnen tegelijkertijd twee wetenschappelijke experimenten, en we hebben voor beide nu al voldoende materiaal om een wetenschappelijk artikel te schrijven. Het levert dus échte data op, we staan hier niet alleen voor de lol of als entertainment voor de bezoeker.’
Roddels blijven hangen
De uitgebreide analyse moet natuurlijk nog gedaan worden, maar uit de opnames die Verhoef en Van Duijn nu al hebben verzameld, vallen al wel een aantal dingen op. Zo blijkt sociale informatie goed te blijven hangen. Van Duijn: ‘In één verhaal zit een stuk over mensen die allerlei ingewikkelde relaties met elkaar hebben, een beetje een roddelachtig geheel. Ondanks dat het heel complex is, lijken mensen dit toch goed te onthouden. Beter dan bijvoorbeeld een omschrijving hoe iets er uit ziet, of van een route.’
Maar het kan ook een hele andere reden hebben dat een element goed wordt onthouden. De verhalen spelen zich allemaal af op Lowlands, of hebben te maken met een festival; een getalenteerde jonge fictieschrijfster, Fenna Riethof, heeft ze speciaal voor de experimenten geschreven. In één van haar verhalen schrijft ze dat je aan de andere kant van het water een commune van nudisten kunt zien, als je maar goed genoeg kijkt. ‘Ze had dit verzonnen, maar wat blijkt,’ zegt Van Duijn lachend, ‘aan de overkant van Lake Lowlands zit een sauna, en daar lopen dus écht naakte mensen! Waarschijnlijk blijft ook dit element goed hangen, want het is smeuïg en ook nog gewoon een soort van waar.’
Backstage op avontuur
Nog tot acht uur ’s avonds kunnen bezoekers terecht bij Lowlands Science. En daarna? ‘Wij gaan zelf ook wat concerten bekijken en dansen,’ zegt Verhoef. ‘Ik wil bijvoorbeeld heel graag straks The National zien. We gaan er dus zeker van genieten dat we hier zijn.’ De avond daarvoor zijn de twee festivalliefhebbers al op avontuur gegaan om te kijken hoever ze konden komen met hun backstagebandjes. ‘We konden overal doorlopen. Misschien gaan we het vanavond nog eens proberen,’ zegt Van Duijn. ‘Maar dan bij de grotere podia!’
Foto bovenaan: onderzoekers Max van Duijn en Tessa Verhoef voor Lowlands Science
Tekst: Marieke Epping & Merijn van Nuland
Beeld: Marieke Epping
Audio: Merijn van Nuland
Mail de redactie