Doorfluistertje spelen voor de wetenschap op Lowlands
Al zolang wij mensen bestaan, geven we verhalen aan elkaar door. Maar hoe verandert zo’n verhaal nu bij elke persoon die het vertelt? Welke elementen blijven overeind, en wat wordt vergeten? Max van Duijn en Tessa Verhoef gaan dat onderzoeken tijdens muziekfestival Lowlands, met hun experiment Lowlands Whispers.
Iedereen heeft als kind wel het spel doorfluistertje gespeeld, waarbij een zin steeds in het oor van de volgende persoon wordt gefluisterd en er uiteindelijk een heel andere zin uitkomt. Precies die verandering is waarin onderzoekers Tessa Verhoef en Max van Duijn geïnteresseerd zijn. In hun experiment tijdens Lowlands Science laten ze festivalbezoekers een video-opname zien van iemand die een verhaal vertelt. De proefpersoon moet het verhaal reproduceren, wat weer wordt opgenomen en aan de volgende proefpersoon wordt getoond. Verhoef: ‘We spelen eigenlijk een wetenschappelijke vorm van doorfluistertje!’
Welke verhaalelementen blijven hangen?
De opnames vormen een zogeheten transmissieketen van verhalen. Verhoef en Van Duijn kunnen hiermee het transmissieproces onderzoeken. Het doorgeven van verhalen is immers al zo oud als de mensheid. ‘In verhalen geven we taal en culturele informatie door. Bij elke doorvertelstap slaat iemand het verhaal op in zijn brein, en dat heeft een effect op het verhaal,’ zegt Verhoef. Sommige elementen uit het verhaal blijven wel hangen, en anderen niet. ‘Door de transmissieketens te analyseren, kunnen we hier patronen in ontdekken. Deze patronen leren ons zowel iets over hoe verhaaltradities ontstaan en worden doorgegeven, als over hoe ons brein informatie verwerkt en reproduceert.’
Wetenschapsgebieden samenbrengen
Lowlands Whispers brengt de verschillende wetenschappelijke interesses van Verhoef en Van Duijn bij elkaar. Van Duijn doet al langer onderzoek naar verhalen, vooral naar mindreading: het aspect van verhalen waardoor je je gaat inleven in andermans perspectief en gedachtenwereld. Verhoef onderzoekt met methoden uit de kunstmatige intelligentie de evolutie van taal. ‘Daarnaast zetten we de kennis uit onze huidige vakgroep Media Technology in, door te werken met verschillende video- en bewegingsanalysetechnieken.’ Zo levert één verhaal een veelvoud aan wetenschappelijke informatie op.
Lowlands Science
Elk jaar heeft muziekfestival Lowlands ook een wetenschappelijk programma waar dagelijks duizenden bezoekers op afkomen. In de Lowlands Science tent doen wetenschappers van verschillende universiteiten experimenten met hulp van de festivalgangers. Verhoef en Van Duijn gaan met een team van Leidse studenten en promovendi de experimenten uitvoeren. Ze kijken er naar uit om hun doorfluisterverhalen los te laten op de festivalgangers. Verhoef: ‘Lowlands Science geeft ons een unieke kans om een breed publiek kennis te laten maken met ons onderzoek, terwijl we tegelijk een heleboel data kunnen verzamelen. En naast het experiment in de Science-tent, gaan we nog een ludiek en geheim experiment uitvoeren op het festivalterrein zelf. Maar wie daar meer van wil weten zal er toch echt zelf bij moeten zijn!’