De wiskundige banden tussen Zuid-Afrika en Leiden: Marcel de Jeu bijzonder hoogleraar Universiteit van Pretoria
Een langlopende wiskundesamenwerking tussen Zuid-Afrika en Leiden wordt voortgezet met de benoeming van Marcel de Jeu als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Pretoria. Hij zal zich er bezighouden met het vakgebied Positivity.
De Jeu heeft naast zijn werk in Leiden een aanstelling als Adjunct Visiting Professor aan de University of Mississippi en een gastaanstelling in Delft. In Pretoria is hij nu benoemd binnen de vakgroep abstracte analyse, topologie en toepassingen, vertelt hij. Hij omschrijft zichzelf als functionaalanalyticus, werkend aan het deelgebied van de analyse dat zich bezighoudt met de studie van topologische vectorruimten en continue operatoren tussen dergelijke ruimten. ‘Daarbinnen heb ik de meeste aandacht voor het gebied Positivity: de theorie van geordende functionaalanalytische structuren en hun toepassingen.’
De Jeu legt zich vooral toe op een bepaalde groep geordende vectorruimten: Banachroosters. ‘Ik ontwikkel een theorie van positieve representaties van groepen en geordende Banachalgebra's op Banachroosters’. Werk dat in analogie binnen de context van Hilbertruimten teruggaat tot de dagen van de beroemde Hongaars-Amerikaanse wiskundige John von Neumann (1903-1957), voegt hij toe. ‘Ik verwacht dat de samenwerking met Pretoria hierbij zijn vruchten zal afwerpen. Maar ook bij andere zaken binnen Positivity waarmee ik bezig ben, zoals de studie van roosters van continue functies.’
Historische band
De contacten tussen Leiden en Zuid-Afrikaanse functionaalanalytici gaan ver terug, vertelt De Jeu. Die zijn ontstaan in de jaren vijftig van de twintigste eeuw, toen Zaanen hoogleraar Wiskundige Analyse was in Leiden. Van zijn dertien promovendi kwamen er verschillende uit Zuid-Afrika; destijds was het voor Afrikaans sprekende academici uit dat land gebruikelijk in Nederland te willen promoveren. Van Zaanens promovendi werden later enkelen hoogleraar in Zuid-Afrika, en Nederlandse promovendi van Zaanen zoals Huijsmans en De Pagter onderhielden op hun beurt ook weer goede banden met Zuid-Afrikaanse collega’s. Die verwevenheid is sinds die tijd blijven bestaan.
Positivity-gemeenschap
De Jeu heeft veel contacten in de internationale Positivity-gemeenschap, onder meer met Zuid-Afrikaanse collega’s. Twee van zijn promovendi hebben inmiddels vaste aanstellingen aan de Universiteit van Pretoria: Marten Wortel en Miek Messerschmidt. Daarnaast werkt hij samen met de recent in Pretoria tot associate professor benoemde Jan Harm van der Walt, ook een collega binnen Positivity. ‘Hij is in mei en juni 2017 twee maanden met sabbatical in Leiden geweest, samen met zijn gezin met twee kleine kinderen.’ Samen met ontmoetingen op congressen en workshops door de jaren heen met ook andere analytici uit Pretoria en Zuid-Afrika leidde dit uiteindelijk tot De Jeu's aanstelling in Pretoria.
Zuid-Afrika leidend in Positivity
‘Mijn werk sluit heel goed aan bij wat er in Pretoria gebeurt. Er werkt een aantal mensen die inhoudelijk heel dicht bij mij zitten binnen Positivity en er is überhaupt een sterke functionaalanalytische traditie in Pretoria. De functionaalanalyse is in het gehele land goed vertegenwoordigd, en binnen Positivity is Zuid-Afrika zelfs het sterkste ter wereld.’ Toekomstige uitbreiding van contacten met bijvoorbeeld de University of Johannesburg of University of The Witwatersrand, eveneens in Johannesburg, behoren dan ook tot de mogelijkheden, schat De Jeu in. ‘Ik voel me in het land inmiddels ook goed thuis – al is de sociale ongelijkheid wel pijnlijk om te zien – en was er ook keynote speaker op workshops.’ Hij is van plan in juli weer enkele weken in Pretoria te verblijven, als spreker op het tweejaarlijkse Positivity congres en voor onderzoekssamenwerking.
Onderwijs en studentenuitwisseling
Daarnaast zal hij zich er gaan bezighouden met onderwijs. ‘Als ik daar wat langer ben ligt het voor de hand om samen met de staf in Pretoria gespecialiseerdere vakken te gaan aanbieden. Een vak Banachroosters, bijvoorbeeld. Gezamenlijke begeleiding van masterscripties is ook een optie.’
Er bestaat al een Memorandum of Understanding tussen Leiden en Pretoria met betrekking tot de uitwisseling van studenten. ‘Leiden heeft daarvoor geld beschikbaar: een beurs voor een jaar of twee beurzen van een half jaar. Daar kunnen we nu makkelijker invulling aan geven.’
Ook heeft De Jeu een aanvraag lopen in het Erasmus+ International Credit Mobility Programme voor uitwisseling van staf en studenten tussen Pretoria en Leiden. En hij wil proberen via de Zuid-Afrikaanse National Research Foundation gezamenlijke promovendi gefinancierd te krijgen. ‘Dit contact levert verder, los van eventuele financiering door de NRF, ook de mogelijkheid op om talent in Pretoria te scouten. In Zuid-Afrika wordt het aangemoedigd om een master of promotietraject buiten het land te doen, en dan terug te komen. Deze benoeming helpt natuurlijk erg om talent naar Leiden te krijgen.’