‘Investeerdersrisico belemmert de energietransitie’
Met de huidige marktregels is het behoorlijk risicovol om in groene energie te investeren, en dat staat de strijd tegen klimaatverandering in de weg. Dat schrijft milieuwetenschapper Oscar Kraan in zijn proefschrift. Promotie op 25 april.
Uit het onderzoek van Kraan blijkt onder meer dat het onzeker is hoe de groene elektriciteitsmarkt zich gaat ontwikkelen, en dat dit in de toekomst potentiële investeerders af kan schrikken. Dat heeft met name te maken met de aard van groene energie: waar je een kolencentrale aan- en uit kunt zetten, zijn zonne- en windenergie volledig afhankelijk van de elementen. Bovendien ontstaat een complexe dynamiek tussen deze fluctuerende energiebronnen zoals zon en wind en de noodzaak om overtollige groene energie op te slaan om later te kunnen gebruiken.
Fluctuatie
‘Dat zal ook betekenen dat de elektriciteitsprijs in een duurzaam energiesysteem flink zal fluctueren,’ zegt Kraan. ‘Op windstille en donkere dagen zal elektriciteitsprijs erg hoog zijn, op zonnige en winderige dagen juist zeer laag. In een volledige geliberaliseerde markt zal dan de elektriciteitsprijs tussen nul en vrijwel oneindig fluctueren. Investeerders vinden het logischerwijs moeilijk om in te schatten of zij hun investering terug kunnen verdienen, bijvoorbeeld als ze een windmolenpark bouwen.’
Dat heeft er ook mee te maken dat elektriciteitsleveranciers in Nederland worden betaald voor de hoeveelheid elektriciteit die zij daadwerkelijk leveren aan huishoudens en bedrijven. Willen we naar een volledig CO2-neutraal systeem, dan kunnen we wellicht iets leren van onze Oosterburen, zegt Kraan. ‘In Duitsland kunnen leveranciers ook betaald krijgen voor de elektriciteit die ze op een bepaald moment kunnen leveren, dus voor de capaciteit die ze in huis hebben. Dat vangt een deel van de onzekerheid op.’
Agent-based modelling
Kraan maakte voor zijn onderzoek gebruik van agent-based modelling, een onderzoeksmethode waarin hij het gedrag van verschillende actoren simuleert. Dat gedrag is niet alleen gebaseerd op winstmaximalisatie, zoals economen van de oude stempel vaak aannemen, maar ook op morele overwegingen zoals het vergroening van het elektriciteitsaanbod. Al die gedragingen van losse actoren leiden uiteindelijk tot één gemeenschappelijke uitkomst. Zoals heel veel losse auto’s samen een file vormen, zo zijn individuele gedragingen van consumenten en investeerders van invloed op het klimaatprobleem.
De promovendus keek overigens niet alleen naar duurzame elektriciteit, maar ook naar brandstoffen. Dat zou wel eens de bottleneck kunnen zijn in de mondiale verduurzaming, omdat er momenteel vrijwel geen schone alternatieven zijn voor vliegtuigkerosine en vrachtwagendiesel. Kraan: ‘Wel zouden we met overheidsmaatregelen kunnen afdwingen dat bedrijven en consumenten de uitstoot compenseren, bijvoorbeeld door CO2 ondergronds op te slaan. Als je daarentegen je hoop vestigt op technologie om het klimaatprobleem op te lossen dan zouden synthetische, CO2-neutrale brandstoffen een oplossing kunnen zijn, maar daarvoor moet de techniek zich nog wel flink doorontwikkelen.’
Scenarioteam Shell
Het promotieonderzoek van Kraan werd betaald door en grotendeels uitgevoerd bij Shell. ‘Mijn onderzoek is onder meer interessant voor het scenarioteam van het bedrijf. Zij baseren hun rapporten over het algemeen op historische ontwikkelingen, maar door de energietransitie zijn modellen uit het verleden niet altijd meer geldig. Dan kan het waardevol zijn om het samenspel van actoren te bekijken, zoals ik heb gedaan. Overigens is niet alleen Shell gebaat bij mijn onderzoek: alle artikelen en modellen zijn namelijk open access en dus voor iedereen in te zien.’