Vici-beurs voor Jeroen Codée: ‘Ik wil begrijpen hoe suikers vormen’
Veel biologen en medici gebruiken suikers in hun onderzoek, maar de synthese ervan is nog grotendeels onbegrepen. Jeroen Codée heeft een Vici-beurs van 1,5 miljoen euro gekregen om de productie van suikers op een systematische manier te onderzoeken. ‘Ik wil de reacties echt gaan begrijpen.’
Suikers zijn overal
Met zijn Vici-beurs gaat Codée oligosachariden onderzoeken, oftewel korte ketens van suikers. Suikers spelen een rol in vrijwel alle biologische processen in ons lichaam. Onderzoekers gebruiken ze daarom graag in het lab, om op die manier zulke biologische processen te bestuderen. Omdat de meeste suikers zich niet makkelijk laten isoleren uit de natuur, zijn synthetische suikers nodig. Maar, zegt Codée, de synthese van suikers is complex en veelal onbegrepen. ‘Waar we DNA al geruime tijd geautomatiseerd kunnen maken – omdat de bindingen veel eenvoudiger zijn – is dat voor suikers nog niet op grootschalige schaal mogelijk.’
Begrijpen in plaats van gebruiken
Codée legt het probleem uit: ‘Iedere keer als je een suikerbinding maakt, kan je twee stereo-isomeren krijgen. Die verschillen ruimtelijk van elkaar, het zijn dus verschillende moleculen. Je wilt uiteraard maar een vorm. Ik wil de synthese van suikers beter begrijpen, om daarmee onder andere te achterhalen hoe je de reactie kan sturen naar één product.’
Een heldere motivatie, maar waarom heeft niemand dit eerder onderzocht? ‘Veel synthetische chemici zijn doelgericht: het maken van een verbinding is voor hun belangrijker dan het begrijpen van de reactie. Maar als je de reactie niet begrijpt, weet je ook niet wat je moet doen als die niet goed werkt. Daarnaast zijn de detectiemethoden en computersimulaties flink verbeterd, waardoor ik dit onderzoek nu beter kan uitvoeren.’
Codée bij Eye-Openers over waarom hij suikers wil maken
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofVan bouwsteen tot product
Codée zal op een zeer systematische manier te werk gaan, zoals hij zelf zegt. Hij gaat zowel experimenten in het lab gebruiken als computersimulaties. ‘In het lab zal ik systematisch de bouwsteentjes van suikerketens variëren, om te bestuderen wat dat voor een effect dat heeft op de vorming van suikerbindingen’, zegt hij. ‘Qua snelheid, maar ook qua selectiviteit tussen die twee vormen die je kan krijgen.’
Op zoek naar het onzichtbare
Omdat niet alles te onderzoeken is in het lab, zal Codée ook simulaties maken. In een chemische reactie reageert een molecuul vaak via een reactief intermediair: een tussenproduct in de reactie dat in het lab niet detecteerbaar is. ‘Juist die intermediairen proberen we te achterhalen met simulaties. Ze geven inzicht in hoe de reactie precies werkt.’ Uniek aan Codées onderzoek is dat hij niet alleen simulaties voor één type suiker gaat uitvoeren, maar voor een hele families van suikers.
‘Dat is best spannend’
Codée heeft in zijn onderzoek een nieuw mechanisme voorgesteld. Hiervoor raakte hij geïnspireerd door de natuur: ‘Het is een bestaand mechanisme hoe enzymen suikers maken.’ Het mechanisme zou beter beschrijven hoe de reactie precies verloopt. ‘Dat is best spannend, of we daar bewijs voor kunnen vinden’, aldus Codée. Ongeacht de uitkomst van het onderzoek is hij in ieder geval erg blij met de toekenning. ‘Het geeft je carrière een flinke boost. Ik kan nu een team opstellen dat zich volledig gaat focussen op dit onderzoek.’ Codée is van plan drie promovendi en twee postdocs aan te stellen.
De Vici-beurs van Jeroen Codée is niet de enige voor het Leids Instituut voor Chemisch Onderzoek (LIC). Ook Sylvestre Bonnet ontving een Vici: zijn doel is om kankereiwitten te remmen met metaalhoudende medicijnen en licht. Dit jaar dienden 72 wetenschappers een voorstel in voor een Vici-beurs in het NWO-domein Exacte en Natuurwetenschappen, 12 daarvan honoreerde NWO. Een zesde van de beurzen in dit domein werd toegekend bij het LIC.