Zwoegen voor een aha-erlebnis
Hoe onderscheid je het Guugu Yimithirr van het Motu? En hoe pak je de ontcijfering van Egyptische hiërogliefen aan? Dit soort vraagstukken stond zaterdag 26 januari op het programma voor de finalisten van de nationale Taalkunde Olympiade in Leiden.
De Taalkunde Olympiade, bedoeld voor leerlingen uit de bovenbouw van het vwo, wordt jaarlijks georganiseerd door de Universiteit Leiden. Voor de finale zijn scholieren vanuit alle hoeken van het land afgereisd. Op het spel staat deelname aan de Internationale Olympiade in Korea, aankomende zomer. Die eer is weggelegd voor de vier beste taalpuzzelaars van Nederland.
Het onbewuste blootleggen
Onder de gegadigden is Tiago Scholten (17), leerling van het Gymnasium Haganum in Den Haag. Afgelopen jaar ging hij er nog met de overwinning vandoor. 'Dat wil ik dit jaar weer doen', zegt Scholten. Dat is een uitdaging: 'Als je wat opgaven geoefend hebt, zie je al snel hoe die in elkaar zitten. Maar als je er straks ééntje slecht maakt, wordt het al lastig om te winnen', vreest de gymnasiast.
Dat een foutloze olympiade afleveren nog niet zo eenvoudig is, beaamt Tijmen Pronk, docent taalwetenschappen aan de Universiteit Leiden: 'Winnaars hebben meestal maar driekwart van de punten. In de taalwetenschap kijken we anders naar taal dan op school. Er zit logica in, waarvan je je niet altijd bewust bent.' De opgaven testen het vermogen om die logica bloot te leggen.
Automatische piloot
Maar hoe doe je dat dan? 'De truc is: gestructureerd werken', verklapt Scholten. 'Schrijf informatie duidelijk op en zoek naar patronen.' Want taalkunde is wiskundiger dan je aanvankelijk zou denken. 'Dat kun je wel zien aan mijn cijferlijst. Ik hou veel van taal, maar voor Nederlands sta ik er het slechtst voor', bekent de oud-winnaar.
Volgens Pronk kan dat kloppen. Nederlands gaat voor ons zó op de automatische piloot, dat we dingen eigenlijk niet meer in de gaten hebben. Een voorbeeld uit de oude doos: we gebruiken vrijwel dagelijks ‘dus’ en ‘daarom’ voor onze redeneringen, maar er is een subtiel verschil tussen de twee. Wat precies? (Het antwoord vind je hier.)
Liefhebbers
Als er één eigenschap van waarde blijkt voor taalkundigen, dan is dat wel een voorliefde voor puzzelen. Pronk: 'Niets is leuker dan zo’n aha-erlebnis.' Daar is finaliste Rianna Luinge uit Groningen het roerend mee eens. De olympiade is haar meegevallen: 'Je hoeft niet talig of wiskundig te zijn. Als je puzzelen leuk vindt, zal je dit óók leuk vinden.' Wie zich het best een weg door de finale heeft gepuzzeld, laat zich voorlopig raden. Op 23 februari vindt in de Leidse Sterrewacht de prijsuitreiking plaats.
Tekst: Michiel Knoester
Fotografie: Eveline Kallenberg
Mail de redactie