Laura van Broekhoven: ‘Het gaat mij om de verhalen en wie ze vertelt’
Als meisje wilde Laura van Broekhoven al archeologie studeren en haar droom kwam uit. Nu is de Leidse alumnus directeur van het ‘Pitt Rivers Museum of anthropology and world-archaeology’, een van de vier musea van Oxford University.
Welbeschouwd was Laura van Broekhoven een internationale student, want ze komt uit België. Toen ze als negenjarige stellig zei dat ze archeoloog wilde worden, kon ze nog niet bevroeden dat ze uiteindelijk langer in Leiden zou wonen dan in haar geboorteland.
Indiaans Amerika
Van Broekhovens ouders lieten hun dochter erg vrij. Al jong reisde ze in haar eentje door Europa en voor ze ging studeren verbleef ze al een tijdje in Mexico; haar moeder had daar gewoond. Ze bekeek diverse opleidingen Archeologie maar koos uiteindelijk voor Leiden: ‘In België moet je beginnen met Kunstgeschiedenis, in Oxford met Classics, in Leiden kon je meteen in het eerste jaar al veldwerk doen. Dat sprak me aan.’ Van Broekhoven werd een uitstekende student die cum laude zou afstuderen.
Rob Gorris
Wat Van Broekhoven in Leiden ook zeer aansprak, was het oude, romantische centrum. Ze moest dan ook even slikken toen ze een kamer buiten de singels kreeg in een pand dat de studenten huurden van de eigenaars van autobedrijf Rob Gorris aan de Hoge Rijndijk. Maar dit nadeel kwam in een voordeel te verkeren want er waren veel kamers vrij in het pand en de ene na de andere archeologiestudent trok erin. Het werd een archeologische gemeenschap buiten de faculteit. Ze leerde er Sinterklaas vieren op zijn Nederlands en andijviestamppot maken. Op het platte dak van het autobedrijf konden de studenten barbecueën. ‘En op donderdag gingen we met zijn allen dansen in de Grote Beer.’ Maar de studenten studeerden ook serieus en fabriceerden met tentamenvragen spelletjes als Trivial Pursuit.
Gedrevenheid
Van Broekhoven had het reuze naar haar zin, ook omdat ze bij haar medestudenten dezelfde gedrevenheid voor de archeologie aantrof die ze zelf ook had. En ze spreekt vol respect en genegenheid over docenten als Maarten Jansen en Aurora Pérez Jiménez, beiden inmiddels gepensioneerd. ‘Zij konden als geen ander overbrengen wat ons vakgebied academisch bood maar ook wat de zwaktes ervan waren. We leerden de koloniale systemen die aan ons vakgebied ten grondslag lagen te benoemen, er vragen bij te stellen en deel te zijn van een noodzakelijk veranderingsproces.' Daarover straks meer.
Het ging om de verhalen
Van Broekhoven promoveerde bij het Centrum voor Niet-Westerse Studies (CNWS). Ze ging ervoor naar Nicaragua waar ze onderzoek deed naar inheemse vormen van verzet tegen de Spaanse overheersing en in een lokaal museum in Juigalpa, de Leidse zusterstad, werkte. Toen deed zich in 2001 – ze was nog geen dertig - de mogelijkheid voor om conservator Midden- en Zuid-Amerika te worden in het Leidse Museum Volkenkunde. Het was een baan voor één dag in de week, maar langzaamaan werden het er meer, tot de verhouding was omgedraaid: vier dagen bij het museum en één bij de faculteit. Van Broekhoven: ‘In musea kon je verhalen via objecten vertellen, kon je de makers van de objecten laten spreken en die verhalen met een veel groter publiek delen dan via een wetenschappelijk boek of artikel.’
Wie: Laura van Broekhoven (1972)
Studie: Archeologie (1990-1995); cum laude afgestudeerd
Lid van een vereniging: Nee
Mooiste plek in Leiden: ‘Het hoge bruggetje tussen de Bakkersteeg, waar we met ons gezin woonden, en de Molensteeg.
CNWS
‘Met veel van mijn studiegenoten heb ik nog contact', vertelt Van Broekhoven. 'We zijn vrienden gebleven en het is een belangrijk internationaal netwerk geworden. Ze zijn over de hele wereld uitgewaaierd.’ Dat gold niet direct voor Van Broekhoven zelf. Na haar studie bleef ze bij de universiteit, waar ze inmiddels ook haar toekomstige echtgenoot had ontmoet. ‘We vormden deel van de redactie van het blad Wampum, een studentenblad. Daar kwam ik hem tegen.’ Ze zijn nog steeds samen. ‘Als aio’s zaten we met collega’s die onderzoek deden over de hele wereld bij het CNWS in de Nonnensteeg. Leiden was op ons vakgebied zo’n beetje hét wetenschappelijk centrum van Europa. Enorm inspirerend was dat. CNWS is overigens een benaming die we nu niet meer zouden gebruiken.’
Hoofd onderzoek Centraal- en Zuid-Amerika
In 2008 werd Van Broekhoven bij de faculteit universitair docent en in 2009 bij het museum hoofd Onderzoek. En toen kwam in 2015 het verzoek uit Oxford of ze wilde solliciteren naar de positie van directeur van het Pitt Rivers Museum. Het is zeker geen pure managementfunctie gezien het feit dat het museum onderdeel is van Oxford University: Van Broekhoven initieert en doet ook onderzoek en geeft college.
Andere benadering
Mede door wetenschappers als Jansen en Pérez Jiménez, en vooral aanhoudend activisme, begint de praktijk van musea te veranderen, vertelt Van Broekhoven. Bij tentoonstellingen worden nu zo veel mogelijk de mensen die het betreft betrokken. ‘Van delen van de collecties is duidelijk dat ze voortkomen uit historisch problematische momenten, bijvoorbeeld plunderingen. Daar moeten we eerlijkere gesprekken over voeren en ook moeten we ons teruggavebeleid veranderen’, zegt ze. ‘Het is overigens niet zo dat samenwerking slechts kan leiden tot teruggave van voorwerpen. Mijn ervaring is dat het elke keer anders is. Samen met de Maasai uit Kenya en Tanzania hebben we bijvoorbeeld gekeken naar 188 objecten uit onze collectie. Tot dusverre zijn er zes stukken waarvan zij zeiden: die kunnen mensen nooit zomaar van de hand gedaan hebben. Ze zijn onvervreemdbaar van een familie.’
Op hun plek
Het was een ingrijpend besluit om de functie in Oxford aan te nemen. Van Broekhovens echtgenoot werkte (en werkt) nog bij de faculteit Archeologie, en het stel kreeg twee kinderen. De oudste ging in Engeland meteen naar de middelbare school aangezien daar het basisonderwijs een jaar korter duurt. En inmiddels is daar de Brexit die het pendelen tussen Groot-Brittannië en Nederland ingewikkelder gaat maken. Maar de kinderen hebben hun draai gevonden, het wonen is prettig en Van Broekhoven heeft het naar haar zin. En ja, de onderkoelde wijze van communiceren van onze westerburen kan echt een ding zijn. ‘Belgen hebben dat ook wel maar ik ben natuurlijk vernederlandst. Ik hou zelf wel van dat directe. In Engeland vroeg ik me in het begin vaak af: wat wordt hier nou écht bedoeld…? Aan de andere kant zijn mensen in Engeland wel minder hard naar elkaar toe.’
Leren en sterk worden
Aan het einde van het gesprek de vraag of Van Broekhoven nog iets wil toevoegen. Dat wil ze: ‘Mijn verhaal lijkt er een van aanhoudend succes, maar zo was het niet’, zegt ze. Het was en is ook een weg van ups en downs. ‘Toen ik voor mijn promotieonderzoek in Mexico zat, heb ik anderhalf jaar extreem last gehad van RSI. En we hebben in ons gezin twee carrières. Dat vraagt soms veel, van allebei. Maar je leert wellicht het meest van de downs, en wat belangrijk is: je familie, je vrienden die je steunen. Je wordt er als leidinggevende ook begripvoller door: sometimes life happens, en dat is okay.
Tekst: Corine Hendriks
Bannerfoto: Laura Van Broekhoven in het Pitt Rivers Museum (foto ©John Cairns).
Mail de redactie