‘Muziek biedt zoveel positiefs’
Dit jaar viert de Universiteit Leiden haar 444ste verjaardag. En bij een feest hoort muziek! Dat vindt ook neuropsycholoog Rebecca Schaefer. Als kind was ze al gefascineerd door muziek, en nu onderzoekt zij hoe het komt dat we er blij, actief of juist rustig van worden.
‘Muziek is een van de krachtigste middelen om emoties op te roepen,' zegt Schaefer. Denk aan het zingen met kerst, verjaardagen, begrafenissen, de volksliederen bij sportwedstrijden. In vrijwel alle culturen wordt het op die manier gebruikt. Hoe dat in het brein precies werkt is nog de grote vraag.
Je hoeft niet zelf te zingen of te musiceren voor die emoties, legt Schaefer uit. Ook het luisteren naar muziek activeert al heel veel. 'Zo kun je er heel goed jezelf mee in de stemming brengen en oppeppen voor een avondje uit. Muziek is in staat om in vrijwel het hele brein iets teweeg te brengen doordat het raakt aan zoveel dingen: het zet bijvoorbeeld aan tot bewegen, het doet iets met het geheugen, enzovoorts. En 95% van de gezonde mensen ‘consumeert’ regelmatig muziek, dus is het best raar dat we nog weinig weten van wat er op dat moment precies in de hersenen gebeurt.'
'We weten als psychologen een paar basale dingen. Muziek die mensen mooi vinden, maakt ze blij. Muziek die je kent, activeert je. En het kan heilzaam zijn om bepaalde muziek te draaien juist als je bijvoorbeeld liefdesverdriet hebt. Muziek biedt dan een veilige omgeving om negatieve emoties te verkennen, wat op zichzelf positief is.'
Omdat muziek zoveel positiefs kan bieden, wil je er misschien in bijvoorbeeld de gezondheidszorg iets mee kunnen. Dan moet je precies weten wat het met iemand doet. Schaefer: 'In mijn eigen onderzoek lieten we proefpersonen een bepaalde handbeweging trainen, met of zonder muziek. We hadden gehoopt dat het beter zou gaan met muziek dan zonder, maar dat hebben we niet gevonden. Wel bleek dat mensen het leuker vonden met muziek, en we zagen veranderingen in het hersengebied dat gehoor en bewegingen verbindt. Kennis hierover kan uiteindelijk belangrijk zijn voor als je bijvoorbeeld mensen die een beroerte hebben gehad, weer wilt leren bewegen.'
444-lied?
Of er voor dit jubileumjaar van de Universiteit Leiden een speciaal lied zou moeten zijn? Schaefer: ‘Nou, een lied helpt altijd voor een feestje, zeker bij het versterken van een groepsidentiteit. En de universiteit heeft nog geen lied voor zulke gelegenheden. Ik zou dan iets langzaams, statigs doen, het mag ook best een wals zijn. Met een paar goede uithalen en het liefst aan het eind een hoge noot. De tekst kan bijvoorbeeld gaan over een hoger doel waar je je aan kunt spiegelen, over een plek of een uiterlijk kenmerk van een gebouw dat iedereen kent, of over wat -Leidse boegbeelden. Voor de -uitvoering denk ik aan alumni die entertainer geworden zijn. En natuurlijk een alumnus uit het koningshuis. Misschien dan niet zingend, maar als cameo, in de clip.’
Kalmerende functie
Ik vind dat je moet oppassen met grote claims over wat muziek in de zorg kan opleveren, maar ik denk dat we over basale functies wel zullen leren hoe het werkt, bijvoorbeeld met welke muziek je patiënten voor of tijdens een operatie meer kunt laten ontspannen. Dus dat je kalmerende muziek gebruikt voor een bepaald effect op spierspanning en hartslag. Maar zoals gezegd: we weten nog te weinig over de onderliggende werking om dat soort toepassingen gericht in te kunnen zetten, we zijn nog maar net begonnen. Er zijn nu vooral nog losse anekdotes, van wat misschien een gerichte toepassing zou kunnen worden. Zo is er iemand met de ziekte van Parkinson die bepaalde muziek gebruikt om naar de supermarkt te ‘marcheren’. En we kennen patiënten die muziek inzetten bij stemmingsproblemen.’
Dit artikel verscheen ook in de Leidraad van januari 2019 - het magazine voor alumni van de Universiteit Leiden.
Foto boven: het Nederlands Studenten Orkest.