Promotie: is onze privacy gered met de AVG?
In 2016 trad in de EU de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in werking, die voorziet in standaarden voor de verwerking van persoonsgegevens door bedrijven en overheidsinstanties. Promovendus Helena Ursic-Vrabec onderzocht de effectiviteit van deze wet. Promotie: 7 februari.
'Mijn onderzoek richt zich op de rechten van betrokkenen', vertelt Ursic-Vrabec. 'Tegenwoordig is bijna iedereen betrokken bij de data-economie, al is het maar omdat je een smartphone hebt met een internetverbinding. Het is daardoor een actueel onderwerp. Weinigen zullen nooit gehoord hebben van 'het recht om vergeten te worden' en de zaak van Google in Spanje.' Daarbij oordeelde het Hof van Justitie van de Europese Unie dat een internetzoekmachine verzoeken van individuen moet overwegen om links naar vrij toegankelijke webpagina's te verwijderen die het resultaat zijn van een zoekopdracht op hun naam.
Het doel van de AVG is om gegevensbescherming te versterken en aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden in de geglobaliseerde en onderling verbonden wereld. De verordening moest ook enkele substantiële verbeteringen aanbrengen aan de rechten van betrokkenen.
Belangrijkste principes van de AVG:
- Transparantie: de persoon van wie de gegevens verwerkt worden, is hiervan op de hoogte, heeft hiervoor toestemming gegeven en kent zijn rechten;
- doelbeperking: de persoonsgegevens worden voor een welbepaald gewettigd doel verzameld, en mogen niet voor andere zaken gebruikt worden;
- gegevensbeperking: enkel de noodzakelijke gegevens die voor het beoogde doel noodzakelijk zijn, mogen worden verzameld;
- juistheid: de persoonsgegevens moeten correct zijn en blijven;
- bewaarbeperking: de persoonsgegevens mogen niet langer bewaard worden dan nodig voor het beoogde doel;
- integriteit en vertrouwelijkheid: de persoonsgegevens moeten beschermd worden tegen toegang door onbevoegden, verlies of vernietiging.
Bron: Europese Commissie
Ursic-Vrabec krijgt als gegevensbeschermingsspecialist bij softwareproducent Palantir in New York dagelijks te maken met privacy en gegevensbescherming. 'De technologie verandert snel en ik zag dat er een kloof zit tussen rechten van betrokkenen zoals deze in de wet staan en zoals deze in de praktijk worden toegepast. Door juridische bronnen en academische literatuur te analyseren, onderzocht ik in mijn proefschrift of de rechten van betrokkenen onder de AVG gewaarborgd zijn in onze gegevensgestuurde economie, en zo nee, wat mogelijke oplossingen zijn om de tekortkomingen te verhelpen.'
De conclusie van Ursic-Vrabec' onderzoek is duidelijk: hoewel de wet op papier veelbelovend is, is deze in de praktijk niet toereikend. 'We mogen aannemen dat de ontwikkelingen op technologisch vlak binnenkort niet tot stilstand zullen komen, dus er moeten alternatieve oplossingen worden gevonden om de rechten van betrokkenen te waarborgen.' Ze draagt in haar proefschrift drie mogelijke oplossingen aan om individuele controle over persoonlijke gegevens verder te brengen: 1) nieuwe technologische oplossingen introduceren die waarden zoals privacy, eerlijkheid en controle bevorderen; 2) aanvullen van rechten van betrokkenen in gegevensbeschermingswetgeving zoals privacy by design, wat inhoudt dat er al bij de ontwikkeling van ict-producten aandacht is voor privacy en 3) gebruikmaken van overlappingen tussen gegevensbescherming en andere juridische gebieden, zoals consumentenbescherming en mededingingsrecht.
Zelf kan ze bij haar dagelijkse werkzaamheden haar onderzoeksresultaten in de praktijk toepassen. 'Zoals elk bedrijf dat veel met data werkt, behandelen we regelmatig verzoeken van betrokkenen en de kennis die ik tijdens mijn onderzoek heb opgedaan, komt zeker van pas. Maar meer nog dan deze praktische aspecten heb ik door dit onderzoek een grondig begrip gekregen van de technologische en economische risico's voor onze privacy en aanverwante rechten. Deze kennis en inzicht inspireren mij enorm in mijn werkzaamheden en dat zal in de toekomst zo blijven.'
Co-promotor mr. dr. ir. B.H.M. Custers over het onderzoek van Helena Ursic-Vrabec:
'Door de enorme groei in de hoeveelheid informatie en de toegenomen effectiviteit waarmee informatie kan worden verspreid, zijn (persoons)gegevens een zeer waardevol product geworden in de data-economie. In haar proefschrift gaat Helena Ursic-Vrabec in op de rechten van betrokkenen en risico’s die mensen lopen de controle te verliezen over hun persoonsgegevens. Ondanks de vorig jaar van kracht geworden Algemene verordening gegevensbescherming van de EU, waarin verschillende rechten van betrokkenen zijn versterkt en nieuwe rechten zijn opgenomen, toont Helena Ursic-Vrabec aan dat er nog veel open eindjes zijn als het aankomt op het daadwerkelijk verstevigen van rechten van betrokkenen. De facto hebben mensen maar weinig controle op wat er met hun gegevens gebeurt.
Helena Ursic-Vrabec is een zeer getalenteerde onderzoeker, die eerder cum laude afstudeerde en tal van prijzen ontving voor haar werk, waaronder de Meijersprijs vorig jaar. Ook ontving zij een Fulbright-beurs en een fellowship aan Yale University in de Verenigde Staten. Op dit moment is zij werkzaam als jurist bij Palantir, een softwarebedrijf gespecialiseerd in big data in New York. Helena Ursic-Vrabec schreef naast haar dissertatie de afgelopen jaren meerdere wetenschappelijke publicaties en presenteerde haar werk op verschillende internationale congressen.'
Tekst: Floris van den Driesche
Mail de redactie