#MeToo: actueel thema, middeleeuws fenomeen
Wie denkt dat #MeToo een nieuw fenomeen is, heeft het mis. Al in middeleeuwse islamitische literatuur zijn onderwerpen als seksuele intimidatie, vrouwelijke zelfverdediging en onderwerping aan mannelijke verlangens te ontdekken. Universitair hoofddocent Asghar Seyed-Gohrab vertelt erover op het Leiden Medievalists Blog, dat deze maand 1 jaar bestaat.
Harvey Weinstein en Alexander de Grote?
Gevallen filmproducent Harvey Weinstein en koning Alexander de Grote; twee figuren uit twee totaal verschillende tijden die je niet zo snel met elkaar zou linken maar Seyed-Gohrab zag een verband. De kettingreactie die het gedrag van Weinstein onder vrouwen aanzwengelde over hoe bepaalde mannen vrouwen behandelen, deed hem denken aan een anekdote over Alexander de Grote, verteld door de Perzische dichter Nezami uit Ganja.
In het verhaal komen Alexander en zijn soldaten aan op de vlaktes van de Kipchak in Centraal Azië. Aldaar zien ze prachtige, onbedekte vrouwen die bezig zijn met dagelijkse taken. De soldaten hebben in geen tijden een vrouw gezien en weten zich dan ook niet te bedwingen; met z’n allen stormen ze op de vrouwen af. In de commotie vraagt Alexander het stamhoofd of de vrouwen zich met sluiers willen bedekken, zodat zijn mannen minder opgewonden zullen zijn. Samengevat luidt het antwoord van het stamhoofd dat de mannen een sluier op hun ogen moeten dragen. Het is niet aan hen de vrouwen te vertellen hoe ze zich dienen te kleden.
Dit antwoord dat Nezami toentertijd al in de mond van het stamhoofd legde, is vandaag de dag nog zo actueel dat tegenstanders van kledingcodes in de islamitische wereld deze krachtige verzen gebruiken om hun standpunt kracht bij te zetten.
Vrouwen in een patriarchaat
En dat is nog maar één voorbeeld uit vele verzen. Seyed-Gohrab grijpt ook terug op een roman van Nezami waarin vrouwen zich succesvol weten te verdedigen tegen mannen die hen seksueel lastigvallen; een voorbeeld is het liefdesverhaal van Layla en Madjnun, waarin Layla’s echtgenoot haar onheus benadert waarna zij hem zo hard slaat dat hij bewusteloos op de grond valt. Niet alleen het werk van Nezami maar ook dat van andere poëten - zoals Zhale Qaem-Maqami (1883-1946) - behandelen onderwerpen die vrouwen aangaan, zoals zwangerschap, miskramen en de positie van de vrouw in een patriarchale samenleving waarin mannen een dominante rol innemen.
Nezami
Volgens Seyed-Gohrab is Nezami de meest feministische middeleeuwse dichter die hij kent. In veel van zijn gedichten schitteren vrouwen om zowel hun morele als fysieke kwaliteiten, leren ze mannen vaak belangrijke lessen en gaan als dat nodig is zelfs met ze op de vuist om hun eigen integriteit te beschermen. Perzische dichter Nezami uit Ganja is al overleden 1209 maar zijn literaire erfenis leeft voort.
Benieuwd geworden naar de gedichten waar Seyed-Gohrab naar verwijst? Lees dan het blog.
Lieselotte van de Ven
Mail de redactie