Steeds meer kinderen krijgen een label
Opgroeien in een samenleving die hoge eisen stelt en waarin zoveel prikkels zijn, is moeilijk voor kinderen en jongeren met ontwikkelingsstoornissen. Het lijkt alsof steeds meer kinderen een ‘label’ krijgen. Als reactie daarop hoor je vaak dat we meer moeten ‘normaliseren’. ‘Dat is niet het antwoord’, zegt hoogleraar orthopedagogiek Maretha de Jonge. ‘We moeten juist meer ruimte scheppen voor diversiteit.’
'We leven in een bezeten wereld.'
'We leven in een bezeten wereld.' Maretha de Jonge citeert hier haar overgrootvader, de befaamde historicus Johan Huizinga, die toen al refereerde aan de hoeveelheid prikkels waarmee mensen te maken kregen. Tijdens haar oratie ter aanvaarding van haar leerstoel in de orthopedagogiek, sprak zij over kinderen met ontwikkelingsstoornissen. Het aantal prikkels in onze huidige samenleving is alleen maar toegenomen.
Wij leven in een maatschappij waarin zelfredzaamheid, mondigheid, sterke cognitieve en sociaal-communicatieve vaardigheden heel belangrijk zijn. Kinderen met ontwikkelingsstoornissen hebben het hier moeilijk mee.
De Jonge is gespecialiseerd in kinderen die belemmerd worden in hun sociaal communicatieve ontwikkelingen. Kinderen met autisme spectrum stoornissen en kinderen met selectief mutisme. Selectief mutisme is een angststoornis waarbij kinderen wel kunnen praten, maar in belangrijke situaties buitenshuis volledig blokkeren en niet spreken.
Meer ruimte voor diversiteit
We houden kinderen tegenwoordig scherp in de gaten en meten voortdurend vorderingen op school of psychische gezondheid. Dat is goed, want daarmee worden ontwikkelingsstoornissen bij kinderen vroegtijdig opgemerkt en krijgen kinderen en opvoeders op tijd hulp. Maar met al dat meten hebben we de norm en de marges eromheen wel smal gedefinieerd. Er is kritiek op het aantal kinderen met ‘labels’ of ‘etiketten’. Als reactie hierop hoor je vaak de term ‘normaliseren’.
De Jonge vindt dat de verkeerde weg. 'Normaliseren dwingt tot nog grotere nadruk op uniformiteit. Het antwoord zou moeten zijn: schep meer ruimte voor diversiteit. Zorg voor een opvoedingssituatie waarin kinderen, jongeren en volwassenen met een brede range aan vaardigheden mee kunnen doen: thuis, op school, maar ook op stages en werk.'
Het Sociaal en Cultureel Planbureau rapporteerde dat de baankansen van mensen met een beperking zijn gedaald en vooral mensen met een psychische beperking is de kans op werk laag. De Nederlandse Vereniging voor Autisme vestigde aandacht op de problemen van jongeren met autisme in het onderwijs, zoals het mbo: 'Er is gewoon geen plek voor onze kinderen in de samenleving, waar alles snel moet en er zoveel prikkels zijn.'
Orthopedagogen bieden hulp
Dit zijn onderwerpen waar orthopedagogen mee te maken krijgen. Orthopedagogen bieden hulp in opvoedingssituaties die vastlopen. Daarvoor werken ze nauw samen met andere disciplines, zoals psychiaters en psychologen. Belangrijk is om opvoeders, thuis, op school, op stageplekken en werkplekken te ondersteunen, zodat ook kinderen of jongeren die buiten de marges vallen van de norm, genoeg ruimte krijgen om mee te kunnen doen. Orthopedagogen zijn opgeleid om die hulp aan opvoeders te bieden: dicht bij huis, zorg op school, samenwerking tussen opvoeders thuis, op school of dagbesteding.
Onderzoek en begeleiding
De Jonge gaat met haar bijzondere leerstoel hieraan bijdragen. Er zijn twee dingen belangrijk: wetenschappelijk onderzoek om orthopedagogische expertise te blijven ontwikkelen en toetsen, en goede opleiding in deze orthopedagogische expertise. De postmaster opleiding tot orthopedagoog generalist draagt daar in belangrijke mate aan bij.