Te weinig aandacht voor kinderrechten bij internationaal commercieel draagmoederschap
Kinderen geboren uit internationaal commercieel draagmoederschap lopen het risico dat hun rechten worden verwaarloosd of zelfs geschonden. Wetgevers, rechters en wensouders moeten zich hier meer bewust van zijn en beschermende maatregelen nemen in de draagmoeder-procedure. Dat is de conclusie van advocaat en promovendus Claire Achmad. Promotie op 26 juni.
Toen Claire Achmad als advocaat voor de Nieuw-Zeelandse overheid werkte, stond internationaal draagmoederschap nog in de kinderschoenen. Achmad behandelde de allereerste zaken van Nieuw-Zeelanders die op deze manier een kind kregen. Het waren uitdagende zaken, zegt ze nu, omdat er morele, ethische, juridische en sociologische aspecten aan zitten. 'En in het middelpunt van al deze zaak stond altijd een kind. Een kind dat het risico liep dat zijn of haar rechten genegeerd of geschonden werden.'
De praktijk loopt voor op de wet
Er zijn geen internationale wetten of overeenkomsten over internationaal commercieel draagmoederschap (ICD), en er is nog weinig onderzoek naar gedaan. Met haar promotieonderzoek heeft Achmad bijgedragen aan het dichten van dat gat. 'ICD heeft zich de laatste jaren flink ontwikkeld, wat leidt tot veel problemen voor zowel kinderen en ouders als voor landen en juridische professionals.'
Neem bijvoorbeeld het jongetje Gammy uit Thailand. Toen hij werd geboren met het Syndroom van Down, lieten zijn wensouders hem in Thailand achter. Ze kwamen de ICD-afspraak alleen na door voor zijn gezonde tweelingzusje te willen zorgen. Of een aantal gevallen in India, waar kinderen stateloos werden door het verschil in wetgeving over nationaliteit tussen India en het land van de wensouders. Achmad: 'ICD is een klassiek voorbeeld hoe sociale en technologische praktijken voorlopen op wetgeving.'
Kinderrechten in gevaar
Voor ieder kind geldt het Verdrag inzake de Rechten van het Kind van de Verenigde Naties, ook als het wordt geboren uit ICD. Toch komen deze rechten vaak in de verdrukking bij een ICD-procedure: veel verschillende partijen spelen een rol, er is weinig aandacht voor het kind, er zijn geen internationale regels en verschillende lokale wetten spreken elkaar tegen.
In het geval van baby Gammy in Thailand was aantoonbaar zijn recht om op te groeien in een familie geschonden. En de stateloze kinderen in India hebben op grond van het Kinderrechtenverdrag recht op een nationaliteit. 'Om dit soort zaken te voorkomen, en de rechten van kinderen beter te waarborgen, moeten in het ICD-proces beschermende stappen worden genomen. Niet zodra het kind geboren is, maar al eerder in de prenatale en zelf preconceptie-fase.'
In het draagmoederproces moeten beschermende stappen worden genomen. Niet pas als het kind geboren is, maar al in de prenatale fase, of zelfs preconceptie.
Kinderrechtenverdrag handhaven
In haar voornamelijk juridisch-theorethische onderzoek keek Achmad naar de belangrijkste knelpunten voor kinderrechten bij ICD, en hoe het Kinderrechtenverdrag kan bijdragen aan het beschermen en handhaven van die rechten. 'Er kan meer worden gedaan om deze kinderen te beschermen. Het Kinderrechtenverdrag moet veel duidelijker worden gehanteerd bij ICD, en de ondertekenaars en uitvoerders van het verdrag moeten actie ondernemen om de rechten van ICD-kinderen te handhaven.'
Op basis van haar onderzoek heeft Achmad een lijst aanbevelingen opgesteld. 'Die zijn gericht op het beschermen van kinderrechten en het vinden van een balans tussen de rechten van alle partijen in een ICD-overeenkomst.' De aanbevelingen zijn praktisch van aard, zo doet ze suggesties hoe landen kunnen voorkomen dat kinderen stateloos worden, of hoe landen en wensouders de kinderen actief kunnen helpen om hun identiteit te behouden - in lijn met artikel 8 uit het Kinderrechtenverdrag, het recht op behoud van identiteit.
Internationale overeenkomsten
De praktijk rond ICD verandert voortdurend, zelfs tijdens het onderzoek van Achmad. Zo zijn er inmiddels landen die de markt voor ICD hebben gesloten door wet- en regelgeving, en zijn er verschillende internationale intiatieven gaande om de problemen rond ICD aan te pakken. Achmad hoopt dat haar aanbevelingen kunnen helpen de rechten van ICD-kinderen beter te beschermen. Mogelijk kan de VN-commissie voor kinderrechten de aanbevelingen gebruiken om uitspraak te doen over dit hete hangijzer.
'Overheden, wetgevers, beleidsmakers, maar ook medische, juridische en sociale hulpverleners: iedereen worstelt met de complexiteit van ICD,' zegt Achmad. 'De bevindingen uit mijn onderzoek zijn relevant en direct toepasbaar in de praktijk. Zowel voor staten, professionals die er bij betrokken zijn als de wensouders. Dat is heel belangrijk, want kinderrechten worden nog te vaak over het hoofd gezien bij internationaal commercieel draagmoederschap.'