Zeventien miljoen voor Nederlands X-omics Initiatief
Het Nederlandse X-omics Initiatief heeft zeventien miljoen euro ontvangen van NWO in het kader van de Nationale Roadmap Grootschalige Infrastructuur. Het Leidse metabolomics-onderzoek van Thomas Hankemeier maakt deel uit van het project.
Het X-omics Initiatief is een van de tien projecten die door minister Van Engelshoven van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen werden uitgereikt. In totaal is er 138 miljoen euro uitgetrokken om de grootschalige wetenschappelijke Infrastructuur in Nederland te faciliteren.
X-omics (spreek uit: cross-omics) bundelt het onderzoek naar DNA (genomics), eiwitten (proteomics), producten van de stofwisseling (metabolomics) en de analyse van de grote hoeveelheid data die daarbij beschikbaar komen (bioinformatica). Deze onderzoeksgebieden hebben de afgelopen jaren een enorme groei doorgemaakt. De in Nederland opgebouwde onderzoekstructuur in genomics (Edwin Cuppen, UMC Utrecht), proteomics (Albert Heck, Universiteit Utrecht), metabolomics (Thomas Hankemeier, Universiteit Leiden) en data-integratie (Alain van Gool, Radboudumc) krijgt met de honorering van dit X-omics Initiatief nu een extra kwaliteitsimpuls. Het initiatief staatonder leiding van het Radboudumc.
Cellen in actie
Coördinator Alain van Gool: ‘We gaan de technologische mogelijkheden van al deze -omics technieken sterk verhogen. Daarnaast maakt het hogere niveau van gegevensintegratie het mogelijk om de dynamiek tussen de verschillende –omics niveaus in kaart te brengen. De genomics-, proteomics- en metabolomics-analyses zijn nog vaak afzonderlijke benaderingen die elkaar niet of nauwelijks raken. Het X-omics Initiatief stelt ons nu in staat om alle beschikbare gegevens op alle niveaus te integreren en die te gebruiken voor complexe, dynamische analyses van de manier waarop cellen en weefsels als systeem functioneren. Op basis van onze nieuwe kennis van deze moleculaire bouwstenen van het leven zullen we de contouren gaan zien van cellen en weefsels in actie.’
Metabolomics
Thomas Hankemeier, verantwoordelijk voor het metabolomics-onderzoek binnen het initiatief: ‘We willen binnen de metabolomics kleinere monsters kunnen meten, zodat we bijvoorbeeld een individuele tumorcel kunnen analyseren. Ook willen we de throughput van onze technieken verhogen, om sneller en goedkoper meer te kunnen meten. Dan kunnen we de dynamiek van het metabolisme of grootschalige biobanken beter meten.’ Hankemeier noemt het fantastisch dat in de toekomst de dynamische interacties tussen metabolieten, eiwitten en genen beter bestuderen zullen zijn. ‘Het uiteindelijke doel is natuurlijk deze technieken inzetbaar te maken in de kliniek of door de bevolking, om gezondheid en ziekte te monitoren.’
Demonstratieprojecten
De bundeling en verbetering van de –omics technieken zal bijdragen tot meer kennis over ziekte en gezondheid, bijvoorbeeld over kanker, immuunreacties, unieke zeldzame aandoeningen en de effecten van genetische variaties in de Nederlandse bevolking. Om de kracht van de –omics technieken op die gebieden te illustreren zijn er demonstratieprojecten op diverse niveaus voorzien. In cellen en organoïds kijken Hans Clevers (Hubrecht Instituut) en René Bernards (NKI) naar kankermedicijnen en het ontstaan van medicijnresistentie. Bij individuele patiënten onderzoeken Mihai Netea en Han Brunner (beide Radboudumc) naar individuele verschillen bij zeldzame ziekten en op bevolkingsniveau analyseren Cornelia van Duijn (Erasmus MC) en Cisca Wijmenga (RUG) de genetische variaties in de Nederlandse bevolking.
Nationale X-omics Infrastructuur
Het X-omics Initiatief is uitdrukkelijk een landelijk initiatief. Van Gool: “De meerwaarde van dit initiatief zit voor een belangrijk deel ook in de samenwerking van de topinstituten die op al deze –omics onderdelen en data-integratie actief zijn. Alleen op deze manier zijn we in staat echt een enorme stap voorwaarts te zetten. We moeten samen die inspanning leveren, met de belofte dat we daardoor op dit vlak mondiaal voorop kunnen lopen.