Wetenschappers hebben ook een moraal
Jonge veelbelovende wetenschappers hebben via het World Economic Forum zelf een ‘code of ethics’ geschreven. Chemicus en medeauteur Sander van Kasteren vertelt over het belang hiervan: ‘We willen laten zien dat wetenschappers morele wezens zijn, die ook deel uitmaken van de maatschappij.’
Bottom-up
Ethische regels voor de wetenschap worden normaal gesproken van bovenaf opgesteld door bestuurders en instanties. Uniek aan dit project is dat wetenschappers het volledig zelf hebben opgezet, oftewel bottom-up. ‘We wilden nu zelf iets schrijven over ethiek, omdat het eigenlijk altijd andere organisaties zijn die ons dat onderwerp opdringen’, zegt Van Kasteren. ‘Hiermee geven we een signaal af dat wij wetenschappers heel goed zelf een gedragscode kunnen vaststellen. Bovendien zijn de problemen die wij in ons dagelijks leven ervaren misschien niet degene die buitenstaanders voor ogen hebben.’
Gedragsregels
Van Kasteren schreef de zogeheten ‘code of ethics’ samen met een dozijn wetenschappers uit de hele wereld, tijdens een evenement van het World Economic Forum. In totaal bestaat hun gedragsregels uit zeven hoofdregels. Sommige daarvan liggen voor de hand. ‘Je mag niet jokken’, aldus Van Kasteren. ‘Maar bijvoorbeeld ook, wees een goede mentor voor de generatie na jou. Hoe doorbreek je bijvoorbeeld racisme en seksisme, die in een cultuur zijn ingebouwd? Maar stiekem is een van de belangrijkste punten uit onze code het naar buiten treden. En dan vooral over de methode. Wetenschap is een zichzelf verbeterend iets. En soms hebben we het fout, maar dat proberen we dan te verbeteren. Dat is inherent aan wetenschap.’
Wetenschap en de samenleving
Als zoon van wetenschapsjournalist Joost van Kasteren kreeg hij het belang van naar buiten treden al van jongs af aan mee. Hij hoopt dan ook duidelijk te maken aan het publiek hoe wetenschap in elkaar steekt. ‘Wat wij als waarheid zien, is een hele andere definitie dan de waarheid die niet-wetenschappers zien. Een feit in de wetenschap is iets heel beweegbaars. Het is iets wat het meest aannemelijk is op dat moment, maar toch kan veranderen door nieuwe inzichten.’
Zelf aan de slag
Van Kasteren bij dit project betrokken raakte, was eigenlijk toeval. Hij kreeg een uitnodiging van ERC om zich aan te melden voor de Annual Meeting of the New Champions, omdat hij daarvan in 2014 een Starting Grant ontving. ‘En toen zat ik ineens in China’, lacht hij. Tijdens een van de focussessie voor wetenschappers kwam de vraag naar boven: kunnen wetenschappers niet hun eigen ethische regels schrijven. ‘We hebben toen veel gebrainstormd, en vervolgens heel erg veel groepssessies via Skype gehad. Het was erg fijn dat we de steun van het World Economic Forum hadden, die zeiden ook: “het gaat om jullie”.’
Toekomst
Over de toekomst van de code is van Kasteren nog onzeker. Beleidsmakers beginnen het langzaam op te pikken en ook heeft het blad Nature aandacht aan de code besteed. ‘Het balletje rolt nu, we gaan zien wat ermee gebeurt’, zegt hij. Wat hij echter niet wil is dat er dwang achter komt. ‘Het is een mooi inzicht in onze inherente zelfregulering, maar moet vooral niet worden gezien als een eed.’
Het World Economic Forum vindt elke winter plaats in Davos in Zwitserland, waar de CEO’s van de grootste bedrijven, internationale politici en journalisten samenkomen. Sinds 2007 houdt deze organisatie elke zomer de Annual Meeting of the New Champions, waar jonge talentvolle business leaders en wetenschappers bijeenkomen met politieke leiders. Deze bijeenkomst vindt jaarlijks plaats in Dalian of Tianjin (China).