Vijf Leidse hoogleraren gekozen tot KNAW-lid
De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen heeft vijf Leidse hoogleraren uit diverse wetenschapsdomeinen gekozen als lid. Onder hen zijn twee vrouwen.
KNAW-leden worden geselecteerd op grond van hoogwaardige wetenschappelijke prestaties. De Akademie telt er ongeveer 550. Leden zijn lid voor het leven.
De KNAW brengt advies uit over tal van onderwerpen die de wetenschap betreffen. Hiervoor heeft de KNAW adviesraden en adviescommissies, veelal bemensd door de leden. Zij dragen onderwerpen aan en spelen een rol bij de peer review – toetsing door vakgenoten – van de adviezen. Recent sprak de KNAW zich onder ander uit over de vrijheid van wetenschapsbeoefening in Nederland, de aantrekkelijkheid van Nederland als onderzoeksland en het repliceren van onderzoek. Lopende adviezen gaan onder meer over big data.
De nieuwe Leidse KNAW-leden zijn:
Peter ten Dijke
Hoogleraar moleculaire celbiologie, in het bijzonder de signaaltransductie, LUMC
Peter ten Dijke (1960) is al dertig jaar een begenadigd celbioloog. Hij verrichtte baanbrekend werk in het ophelderen van de centrale rol van de groeifactor TGF-bèta. Dat is een groeifactor in de cellen van ons lichaam die onder andere aan de wieg staat van veel kankersoorten. Ten Dijke ontdekte met zijn team diverse moleculen die de groeifactor in toom kunnen houden. Dat leverde niet alleen nieuwe behandelingen op voor kanker, maar ook voor botziekten, wondgenezing en hart- en vaatziekten. Ten Dijke is een van de meest geciteerde Nederlandse onderzoekers ter wereld. Hij organiseert elke twee jaar een internationale conferentie voor TGF-bètaonderzoekers. Ook is hij actief betrokken bij de loopbaanontwikkeling van studenten en post-doctoral fellows.
Judi Mesman
Hoogleraar Interdisciplinair onderzoek van maatschappelijke uitdagingen, Leiden University College The Hague
Judi Mesman (1974) onderzoekt hoe kinderen en volwassenen zichzelf en anderen zien in de samenleving en gebruikt daarbij inzichten uit de verschillende wetenschapsgebieden. Mesman maakte naam als expert op het gebied van socialisatie in de vroege kindertijd in verschillende culturen, en genderstereotypen in de opvoeding. Ze liet onder andere zien dat vaders en moeders op subtiele wijze en vaak onbewust aan kinderen laten merken welk gedrag ze gepast vinden voor jongens en meisjes. Mesman is één van de vier Athena's Angels: vier vrouwelijke Nederlandse hoogleraren die opkomen voor de belangen van vrouwen in de wetenschap. Zij is tevens dean van het Leiden University College, waar grote maatschappelijke uitdagingen centraal staan.
Michel Orrit
Hoogleraar spectroscopie van moleculen in de gecondenseerde materie, Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde
Michel Orrit (1956) legde de basis voor de éénmolecuul-optica. Hij ontwikkelde een gevoelige techniek die met laserlicht van specifieke golflengten individuele moleculen laat oplichten. Eerst konden alleen fluorescerende moleculen worden bestudeerd, maar later breidde Orrit de techniek uit zodat die ook werkt bij 'donkere' moleculen. Een van zijn meest recente wapenfeiten is dat hij met behulp van een nanoscopisch kleine pincet de moleculen en omstandigheden in een cel kan aftasten. De technieken van Orrit helpen om allerlei fysische en chemische processen in levende materie te ontrafelen. Orrit ontving in 2017 de NWO-Spinozapremie.
Hermen Overkleeft
Hoogleraar bio-organische synthese, Leids Instituut voor Chemisch Onderzoek
Hermen Overkleeft (1969) wil inzicht krijgen in biologische processen op moleculair niveau. Hij combineert organische chemie met glycobiologie en immunologie. Hij ontwerpt bijvoorbeeld reactieve moleculen die met verschillende enzymklasses - zowel proteases als glycosidases - reageren en vervolgens irrreversibel gebonden blijven. Met deze gereedschapskist heeft hij verschillende diagnostische agens ontwikkeld die van toepassing zijn in uiteenlopende ziektes, van hematologische kankers tot lysosomale stapelingsziektes. Ook kunnen deze reagentia benut worden in de zoektocht naar verbindingen die op deze ziektes zouden kunnen ingrijpen.
Judith Pollmann
Hoogleraar Nederlandse geschiedenis van de vroegmoderne tijd, Leids Instituut voor Geschiedenis
Judith Pollmann (1964) legt zich toe op de geschiedenis van de Tachtigjarige Oorlog (1568 -1648). Via dagboeken en kronieken bestudeert ze hoe Nederlanders omgingen met de religieuze en politieke conflicten die hen verscheurden. Ze kon daardoor verklaren waarom de verdeeldheid soms aanleiding werd voor uitsluiting en geweld en op andere momenten veel minder of niet. Recent heeft ze aangetoond hoe herinneringen aan de oorlog doorwerkten in het ontstaan van een Nederlandse identiteit. Pollmann is wetenschappelijk adviseur van een zevendelige tv-serie over de Tachtigjarige Oorlog die in het najaar van 2018 door de NTR wordt uitgezonden.
De KNAW heeft ook vijftien eigen onderzoeksinstituten op diverse gebieden: de geesteswetenschappen, de sociale wetenschappen en the life sciences, en een op het snijvlak van wetenschap en overheidsbeleid. De bedoeling is dat zij de agenda in wetenschap en politiek mede bepalen.
(CH)