Studenten op expeditie naar Borneo
Elke twee jaar trekken Leidse studenten de Maleisische regenwouden van Borneo in. Daar gaan ze onder andere in gesprek met Maleisiërs om te achterhalen waarvoor ze planten gebruiken of leren ze een lokale visserstechniek. Het improviseren in de jungle leidt tot vruchtbaar, creatief én belangrijk onderzoek.
Op zaterdag 17 februari vertrokken vijftien studenten van Universiteit Leiden, Wageningen en Amsterdam voor twee weken naar een onderzoeksstation midden in het tropisch regenwoud van Borneo. 
Tijdens de cursus Tropical Biodiversity and Field Methods draaiden ze mee met verschillende onderzoekers die gestationeerd zijn in het onderzoeksstation aldaar. Zo observeerden ze hoe onderzoekers 4-meter-lange pythons vangen of op zoek gingen naar apenpoep voor DNA-onderzoek naar parasieten.
Eén van de onderzoekers ter plaatse is Leidse masterstudent Sophie van der Hart. Zij verblijft voor haar masterstage in het onderzoeksstation en nam twee jaar geleden deel aan de cursus. ‘De cursus was voor mij een onvergetelijk avontuur. Het tropische regenwoud van Borneo is een van de laatst overgebleven ongerepte natuur op aarde en een hotspot voor biodiversiteit. De cursus geeft een kijkje in de wereld van natuurbescherming en alle ups en downs waarmee je te maken kan krijgen.’
Vissen
Na een week meedraaien met de onderzoekers, mochten de studenten een eigen project opzetten. Zo leerde studente Serena Rivero een lokale visserstechniek om te achterhalen welke vissen waar in de rivier voorkomen. ‘Vanwege mijn interesse in mariene biologie keek ik de eerste week continue in het troebele water, mezelf afvragend wat erin zwom.’
Vruchtbaarheid
Studenten Corné van der Linden en Isabela Pombo Geertsma vergeleken de planten in verschillende habitats, waaronder palmolieplantages en tropisch regenwoud. Daarnaast onderzochten ze hoe de Maleisische onderzoeksassistenten de planten gebruiken, oftewel het etnobotanische aspect. ‘Er is een plant waarvan de bladeren kleine vruchten dragen. De lokale inwoners noemen deze dukung anak, Maleisisch voor baby dragend. Vrouwen die zwanger willen worden eten deze plant om hun vruchtbaarheid te stimuleren,’ legt Pombo Geertsma uit.
Respect
Cursusleider en bioloog Jeremy Miller is trots op wat de studenten hebben bereikt met de beperkte middelen. ‘Er is weinig opslagruimte voor spullen. Daarom moeten studenten improviseren, creatief zijn en het doen met de materialen die ze tot hun beschikking hebben.’ Voor Rivero was het aanleren van de lokale visserstechniek de enige mogelijkheid om de vissen te vangen. ‘Het was veel moeilijker dan het lijkt. Ik heb veel moeten oefenen op het droge. Daarnaast was het ook zwaar. Hierdoor heb ik veel respect voor de vissers gekregen,’ benadrukt ze.
Behalve studenten van Nederlandse universiteiten namen ook studenten van Maleisische universiteiten deel aan de cursus. Natasha Zulaikha, student milieukunde bij de University of Nottingham in Maleisië, ervoer de samenwerking met de Leidse studenten als waardevol. ‘Het was een goede mix van ideeën en inzichten en de andere studenten waren open en fijn om mee samen te werken.’
Natuurbeleid
Behalve leren omgaan met de uitdagende omstandigheden van de jungle, is er nog een andere belangrijke reden waarom deze cursus plaatsvindt. ‘De studenten leren vragen te stellen over tropische regenwouden, de bescherming ervan en het conflict tussen mens en natuur,’ legt cursusleider Miller uit. Dat is hard nodig, want alleen al in Borneo is in 40 jaar tijd 80 procent van het regenwoud vervangen door palmolie- en houtplantages. Onderzoek naar het effect van dergelijke veranderingen op de leefgebieden van dieren en planten is essentieel voor de ontwikkeling van effectief natuurbeleid.
In 2020 zal het vak weer plaatsvinden met veldwerk op Borneo. Houd voor meer informatie en updates de studiegids van de Universiteit Leiden en de website van Naturalis in de gaten.