Nederland levert cruciale bijdrage aan Europese röntgentelescoop
Wetenschapsfinancier NWO kent bijna 19,5 miljoen euro toe aan een Nederlands cluster dat bijdraagt aan de ontwikkeling van een röntgencamera annex spectrograaf voor de nieuwe Europese ruimtetelescoop Athena. De Leidse Sterrewacht is een van de leden van het cluster.
De gelden zijn afkomstig uit de Nationale Roadmap voor Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur van NWO. Dit heeft minister Van Engelshoven van OCW op 12 april bekend gemaakt. Onderzoeksinstituut SRON leidt het Nederlandse Athena-cluster.
Röntgentelescoop
Athena is de nieuwe grote röntgentelescoop van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA die rond 2030 de ruimte in zal gaan dankzij door Nederland ontwikkelde technologie. SRON heeft samen met andere internationale instituten de leiding over de ontwikkeling van de uiterst gevoelige röntgencamera annex spectrograaf(X-IFU) van de ruimtetelescoop. Cosine research in Warmond heeft de leiding over de ontwikkeling van de röntgenspiegel van de telescoop. Dit zijn cruciale bijdragen aan de missie.
Nederlandse sterrenkundigen zullen ook kostbare waarnemingstijd met Athena krijgen. Onderdeel van het roadmap-voorstel is ook de ontwikkeling van software voor de operationele fase, samen met de universiteiten van Amsterdam (UvA), Leiden, Groningen en Nijmegen.
Evolutie heelal
Wat gaat Athena nu precies waarnemen? Jan Willem den Herder, leider van het X-IFU-project bij SRON: ‘De verwachting is dat de ruimtetelescoop ons in staat stelt de evolutie van het heelal aanzienlijk beter te begrijpen. Op dit moment is maar ongeveer de helft van de bekende materie eenduidig gedetecteerd. Dankzij de veel grotere gevoeligheid van Athena verwachten we veel meer te leren over de ontbrekende materie, die grotendeels onbekend is. Ook stelt Athena ons in staat om de evolutie van zwarte gaten en hun rol in de evolutie van het heelal veel beter te begrijpen.’
‘Athena gaat bovendien cruciale gegevens leveren over de evolutie van chemische elementen. Maar misschien even belangrijk is het potentieel van de telescoop voor alle onderzoeksthema's in de astronomie. Er zijn altijd onverwachte resultaten die niemand nu kan voorspellen.’
Scherpe tweedimensionale beelden
De röntgencamera annex spectograaf X-IFU gaat straks voor het eerst scherpe tweedimensionale beelden maken en tegelijk de eigenschappen ik naart brengen van zeer hete gassen. Den Herder: ‘De spectrograaf levert daartoe een kleurspectrum voor elke pixel in het verkregen beeld, wat de eigenschappen blootlegt van gas van maar liefst 10 miljoen graden Kelvin. Door heel precies de energie van het röntgenlicht te bepalen, kan X-IFU ook informatie leveren over de hoeveelheden en de beweging van gassen die bij zwarte gaten de ruimte in worden geblazen.’
Bron bericht: SRON