Menno Welling: avontuurlijk en betekenisvol leven met Nederland als thuisbasis
Al jong wilde Menno Welling een avontuurlijk leven én iets bijdragen aan de wereld. Hij volgde een eigenzinnig studiepad dat hem naar Malawi bracht. Na een bijna tienjarig verblijf daar, is de Leidse alumnus weer terug om via de politiek in Oegstgeest en als docent op andere manieren van betekenis te zijn.
Het gesprek is al een tijd aan de gang en op tafel ligt de vraag welke nog steeds waardevolle vaardigheden of attitude Welling in zijn studententijd opdeed. Afgezien dan van de basisvaardigheden van zijn studies Culturele Antropologie en Archeologie. Het blijft even stil. Dan zegt Welling dat hij al in de laatste jaren van zijn vwo-tijd in Hilversum, het idee kreeg waar hij met zijn leven naartoe wilde. Hij wilde op avontuur maar ook een zinvol leven. ‘De universiteit sloot bijna naadloos op dat streven aan.’ Temeer daar hij ook nog in een studentenhuis terecht kwam waar hij prima gedijde.
Twee studies
Welling kon maar moeilijk kiezen tussen zijn twee voorkeuren Culturele Antropologie en Archeologie. Hij koos in eerste instantie voor de eerste studie maar nam de tweede er al vrij snel bij en studeerde uiteindelijk in 1999 in allebei af. Zijn eigenzinnigheid uitte zich erin dat hij zich bij archeologie op Afrika wilde richten, terwijl de faculteit dat continent helemaal niet in de aanbieding heeft. Toch wilde Welling het en het kon ook, via de weg van de theoretische archeologie. Daar mochten studenten zelf hun onderzoeksgebied kiezen. Er werd hem geen strobreed in de weg gelegd, sterker nog: vanuit de faculteit kreeg hij alle steun. Welling had het geluk dat de opleiding Antropologie net een samenwerkingsovereenkomst had gesloten met de universiteit van Dar es Salaam. Welling: 'Die universiteit was toen een intellectuele hub waar nog grootheden doceerden vanuit een Afrocentrisch perspectief.' Dus: Swahili leren bij Afrikaanse taalkunde en op naar Tanzania.
New York en Malawi
Na zijn afstuderen begon Welling in Leiden aan een promotietraject bij Archeologie, althans aan de voorbereiding daarop. Die bestond uit een, eveneens gefinancierd, tweejarig onderwijstraject, dat Welling bij de Maxwell School van de Syracuse University in de staat New York doorliep. ‘Ik volgde er allerlei vakken, van de basistheorieën van antropologie en archeologie tot erfgoedbeheer en het geografisch informatiesysteem GIS.’
Zijn promotieonderzoek deed Welling in het Centraal-Afrikaanse land Malawi. Zijn onderzoekswerk werd echter na enige tijd doorkruist door het verzoek om mee te werken aan de oprichting van de Katholieke Universiteit van Malawi. Daar vertrok hij naartoe met zijn vriendin, een juriste, met wie hij later in Malawi zou trouwen. Hij werd decaan en directeur Onderzoek. Tegelijk zette hij in zijn onderzoeksgebied een erfgoedcentrum op. In het erfgoedcentrum stelde hij de vondsten van zijn opgravingen tentoon. Tevens werden – en worden, want het centrum bestaat nog steeds - er lokale producten verkocht en oude ambachten in stand gehouden, zoals weven. Al deze activiteiten vraten tijd, ten koste van het schrijven van het proefschrift. Na ruim vier jaar vond Welling het tijd voor iets anders en begon in Malawi een eigen bedrijf met een cultureel adviesbureau en een cultureel reisbureau met café-restaurant.
Naam: Menno Welling (15 januari 1974)
Studie: Culturele Antropologie en Archeologie, beide afgerond (1992-1999)
Vereniging: Augustinus
Favoriete plek in Leiden: ‘Het studentenhuis waar ik woonde, Cameloet, ofwel Hoge Woerd 189a. Het was gemengd en we woonden er met zijn negenen. Het heeft me sociaal en academisch heel veel opgeleverd. Onder anderen Ilja Pfeijffer woonde er, en diverse huisgenoten kozen voor de wetenschap.’
Zelfbeeld opkrikken
‘Wat ik duidelijk wilde maken met die culturele activiteiten, vooral ook met het erfgoedcentrum, is dat Malawianen trots kunnen zijn op hun geschiedenis en dat zij zich daarmee positief verbonden kunnen voelen. Zo erkent ook UNESCO de kracht van cultuur in duurzame ontwikkeling.’ Malawi heeft momenteel twee items op de UNESCO Werelderfgoedlijst: het Lake Malawi Nationaal Park en de rotskunst van Chongoni. De heiligdommen die onderwerp waren van Wellings promotieonderzoek zijn sindsdien ook van overheidswege aangemeld als potentieel Werelderfgoed. Dat onderstreept nog eens het belang van archeologie en erfgoed: ‘Staten als Malawi maar ook Zimbabwe en Mali zijn vernoemd naar koninkrijken waar door gebrek aan geschreven bronnen relatief weinig over bekend is. De huidige bewoners van mijn onderzoeksgebied zijn veelal arm en hebben in het algemeen een negatief zelfbeeld. Ze associëren hun verleden met het kolonialisme en slavenhandel, en de streek staat bekend om terugkerende overstromingen, hitte en hongersnood. Ik wilde laten zien dat dit niet altijd zo was.’
Oegstgeest
Na acht jaar in Malawi bezon het gezin, met inmiddels twee geadopteerde kinderen, zich. Willen we hier oud worden, is het nog uitdagend wat we doen? Of gaan we terug naar Nederland? Toen Wellings vrouw al vrij snel een baan vond in Amsterdam, droegen ze de dagelijkse bezigheden in 2015 over aan de lokale medewerkers en kwam het gezin naar Nederland, in eerste instantie naar Leiden. Uiteindelijk werd Oegstgeest hun domicilie. ‘Ook doordat de kinderen op een gegeven moment in Oegstgeest naar school gingen, keerde onze blik zich van Leiden naar Oegstgeest’, vertelt Welling.
Actief in de politiek
Welling zat na zijn terugkeer vaak bij het Afrika Studie Centrum omdat hij zijn promotie alsnog af wilde maken – de opgravingen waren gedaan - maar Oegstgeest deed een beroep op hem. Nederland bevond zich midden in de vluchtelingencrisis en Welling werd gevraagd mee te denken over de vraag hoe nu verder met de vluchtelingen in Oegstgeest. Het dorp had een noodopvang en een opvang voor minderjarige vluchtelingen. Uiteindelijk verminderde de vluchtelingenstroom sterk maar Welling werd verder de lokale politiek ingezogen. Naast de baan van docent die hij kreeg bij de Reinwardt Academie voor cultureel erfgoed en museologie, een faculteit van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, werd Welling officieel actief in de politiek; op 29 maart is hij geïnstalleerd als gemeenteraadslid voor Progressief Oegstgeest, een samenwerkingsverband van de PvdA en GroenLinks. ‘We zijn met vier van de negentien zetels tweede geworden, na de VVD. Ik ben altijd al lid van GroenLinks geweest. En nu maar eens kijken wat ik hier kan betekenen. Ik ben woordvoerder cultuur, sport en regiozaken.’
Alles werkt en functioneert
Welling vertelt dat hij aan de Reinwardt Academie vaardigheden doceert en het daar ook heeft over het belang van erfgoed. Ook onderstreept hij het belang van diversiteit en een inclusieve samenleving. Aan niets is te merken dat hij zo lang is weggeweest: hij staat midden in de Nederlandse maatschappij en heeft de maatschappelijke trends moeiteloos opgepikt. Was de overgang niet groot, van Malawi naar Nederland? ‘Nee. We kwamen elk jaar hierheen om het contact met familie en vrienden te onderhouden. En wat heel prettig is, is dat alles hier werkt en functioneert.’
‘Er was een probleem met het Nederlands staatsburgerschap van een van onze kinderen. Dat had te maken met de interpretatie van een stukje Malawische wetgeving. Ons bezwaar werd gegrond verklaard en daarop is zelfs het Nederlandse beleid aangepast. Nederland is wel heel gereguleerd maar ambtenaren luisteren ook naar je en je kunt hier je recht halen.’ De verslaggeefster brengt hier tegenin dat in Nederland ook veel mensen gek worden van de bureaucratie en het rigide vasthouden aan regels, ook al vloeken ze met de geest van de wet - gesymboliseerd in 'de paarse krokodil'. Welling: ‘Wij hebben juist de heel andere kant ervaren in Malawi. Dat er misschien wel beleid is, maar dat het ontbreekt aan uitvoering. Dat mensen zich niet aan afspraken houden. Zo'n situatie is toch lastiger.’
Wereldburger?
Is Welling een wereldburger geworden? ‘Zo wil ik het niet stellen, maar het is bepaald niet zeker dat we in Nederland blijven. We willen best nóg eens weg, en dat hoeft dan niet per se opnieuw naar een land in Afrika te zijn. Hoewel we in Malawi nog wel een huis hebben waar we zo nu en dan heen gaan.’ En nooit heimwee gehad? ‘Nee. Maar dat komt omdat Nederland de thuisbasis is, het land waar je altijd weer naar terug kunt.’
