'Als iemand in Poetin gelooft, is het Poetin zelf'
Hoewel al van te voren vast stond dat Vladimir Poetin op 18 maart de Russische presidentsverkiezingen ging winnen, was de uitslag niet onbelangrijk voor hem, betoogt Ruslanddeskundige André Gerrits. ‘Steun van de bevolking bevestigt Poetins machtspositie.’
‘Het is voor veel Russen wel duidelijk dat de verkiezingen een toneelstuk zijn’, zegt André Gerrits. ‘Geen van de zeven andere kandidaten die meededen aan de presidentsverkiezingen, maakten enige kans. Als dat wel het geval was geweest, had Poetin ingegrepen. Waar het om ging was in hoeverre de Russen bereid waren mee te spelen in het toneelstuk.’
70/70
Een vuistregel was dat de opkomst zeker 70% moest zijn, en dat ongeveer 70% van de uitgebrachte stemmen naar Poetin ging. Met of zonder enig frauduleus ingrijpen om het zover te krijgen. Gerrits: ‘Deze uitkomst had Poetin nodig om het evenwicht en de vrede binnen de Russische elite te handhaven, en om als het gezicht van die elite te kunnen optreden. Een democratisch mandaat geeft hem meer gewicht.’
Het is een misverstand te denken dat je in Rusland niet kritisch zou mogen zijn. Het kan volgens Gerrits, en het gebeurt ook, zij het door een niet al te grote groep. De tv is weliswaar strak in staatshanden maar de radio kent meer vrijheid en het internet krijgt nauwelijks beperkingen opgelegd. ‘Alleen is het niet verstandig Poetin zelf te bekritiseren of om machthebbers van corruptie te betichten. Dat kan heel onaangename gevolgen hebben.’
Oppositie en Poetin
De oppositie waar Poetin het op 18 maart zogenaamd tegen opnam, bestond uit zeven kandidaten, horend tot de systeemoppositie of de niet-systeemoppositie. ‘Onder de systeemoppositie vallen de kandidaten en hun partijen die in de Doema doorgaans meestemmen met wat Poetin wil’, licht Gerrits toe. ‘Enkele kandidaten, de niet-systeemoppositie, zijn echt onafhankelijk, zoals Grigory Yavlinsky, leider van de Yabloko-partij, en Aleksej Navalny.’ Yavlinsky pleit voor een (echte) vrijemarkteconomie, Navalny stelt machtsmisbruik aan de kaak. In ruil voor zijn strijd wordt Navalny zelf vaak van corruptie beschuldigd, en daar ook regelmatig voor opgepakt.
Poetin gelooft heilig in Poetin
Als iemand in Poetin gelooft, is het Poetin zelf. Gerrits: ‘Hij is er echt van overtuigd dat niemand de functie van president beter kan vervullen dan hij. Hij is, ook naar eigen inzicht, de onvermijdelijke president.’ Alleen een sterk Rusland kan een voorname rol spelen op het wereldtoneel. En alleen Poetin maakt Rusland sterk – zo ongeveer luidt zijn redenering. 'En Poetin is natuurlijk niet de enige autoritaire leider die zijn eigen machtspositie waarschijnlijk ernstig overschat.'
Geen opstandig volk
Hoe kan het dan dat de Russen zo’n autoritaire president aanhangen? Ten dele ligt deze verklaring in de stabiliteit waarvoor Poetin zorgt. De Russen waarderen die zeer. En volgens Gerrits is het land er sinds de val van de muur ook op vooruit gegaan. ‘Misschien niet op het armoedige platteland – de kloof met de steden is enorm – maar in de stad is te zien dat het land welvarender is geworden. Je moet ook niet vergeten dat de Russen geen bijster opstandige aard hebben.' Er is zeker veel onvrede, vooral over de gebrekkige rechtstaat en de wijdverbreide corruptie. Men voelt zich daar machteloos onder maar verwacht niet dat daar structureel iets aan te veranderen valt. Gerrits: 'Toch laten Russen wel degelijk van zich horen. Stakingen zijn geen uitzondering, al zie je daar weinig van terug in het nieuws hier. De stakers krijgen lokaal hun zin zonder dat er iets aan het systeem verandert, en men gaat weer over tot de orde van dag.’
Lompe actie
Wat denkt Gerrits over de poging tot moord met zenuwgas op de Britse spion Sergei Skripal en zijn dochter. Zit Rusland daarachter, zoals de Britse premier May beweert? ‘Ik weet het niet’, zegt Gerrits. ‘Het enige bewijs dat er is, wijst in die richting. Maar Skripal kwam vrij bij een spionnenruil, wat betekende dat hij niet veel kwaad meer kon. Waarom hem dan alsnog ombrengen?’ Gerrits noemt de aanval met zenuwgas ook weinig sophisticated, zelfs lomp en brutaal. ‘Er is rond deze affaire veel dat ik niet begrijp.’
De Krim
En dan het innemen van de Krim. ‘Poetins belangrijkste argument was de Russen op de Krim te willen beschermen tegen het fascistoïde bewind in Kiev.’ En Poetin schatte juist in dat de EU en de VS militair niet zouden reageren. Brutaliteit loont in de internationale politiek. De historische claim van Rusland op de Krim is zwak., en niet zonder risico. Voor je het weet staan de Turken op de stoep met aanspraken die nog veel verder terug gaan in de tijd.’
(CH)