Roman met Ehrenfesthuis als decor
Leids alumnus en schrijver Tomas Lieske heeft een roman uitgebracht die zich afspeelt in het huis van Paul Ehrenfest. Ehrenfest was een beroemde natuurkundige die in het begin van de twintigste eeuw als Leids hoogleraar theoretische fysica elke woensdag discussieavonden organiseerde bij hem thuis. Daar kwamen de grote namen uit de moderne natuurkunde op af, zoals Einstein, Bohr, Heisenberg en De Sitter. De colloquia Ehrenfestii, een collegereeks die tot op heden nog loopt, komen hieruit voort.
In de roman De vrolijke verrijzenis van Arago staat een meisje op uit de dood, samen met een vos die tegelijk met haar is omgekomen bij een auto-ongeluk. Ze vindt onderdak in het Ehrenfesthuis, waar ze deel gaat uitmaken van het huishouden. ‘De onmogelijkheid van het opstaan uit de dood maakt meteen duidelijk dat het gaat om een verzonnen verhaal,’ legt Lieske uit. ‘Maar het bijzondere van het boek is dat het slechts deels een verzonnen roman is. Vanaf het moment dat de hoofdpersoon in het Ehrenfesthuis terechtkomt, is het naar mijn idee een volledig kloppend en historisch juist verslag van wat zich in dat huis afspeelde.’
Onmogelijke basis
De onmogelijke basis van het verhaal maakt het voor de lezer makkelijker om mee te gaan in de intuïtief bizarre theorieën uit de quantummechanica. Lieske: ‘Ik vind het interessant om een gebeurtenis zo te beschrijven dat de lezer denkt 'Dit kan niet' maar het toch gelooft. De quantummechanica werd aanvankelijk ook onmogelijk geacht.’
Twee figuren
In het verhaal blijft het onduidelijk of het meisje echt weer tot leven is gekomen, of dat ze in coma ligt. De twee figuren die zo tegelijk naast elkaar bestaan, geven de lezer een extra hulpmiddel om zich in te leven in de quantummechanica. Elementaire deeltjes leven namelijk ook in meerdere toestanden tegelijk; ze draaien bijvoorbeeld zowel rechtsom als linksom.
Onderwerp
Lieske kwam op het onderwerp van quantummechanica terwijl hij zich verdiepte in het Ehrenfesthuis. ‘Het eigenlijke thema is de grens tussen het mogelijke en het onmogelijke. En ik wilde dat het verhaal zich zou afspelen in Leiden, waar ik al heel lang woon. Alle verhalen die ik tegenkwam over het Ehrenfesthuis kwamen altijd neer op natuurkundige ideeën die eerst als onmogelijk werden verworpen, en later toch mogelijk bleken. Dat element sluit helemaal aan op het thema van de roman.’
Roman
Lezers hoeven niet bang te zijn voor al te moeilijke wiskundige passages. ‘Het blijft een roman, het ging me niet om het schrijven van een natuurkundeboek. Ik houd de natuurkunde toegankelijk door de discussies in het Ehrenfesthuis weer te geven door de ogen van een heel jong meisje. Haar wordt alles uitgelegd op een kinderlijke manier.’
Rijksmuseum Boerhaave organiseert op donderdag 8 maart vanaf 20:00 uur een literaire avond naar aanleiding van het verschijnen van De vrolijke verrijzenis van Arago.
Sinds 1912 loopt de lezingenreeks Colloquia Ehrenfestii, die tot op de dag van vandaag nog steeds gaande is. Ongeveer elke maand komt een vooraanstaand fysicus naar Leiden om op de traditionele woensdagavond een lezing te geven. Na afloop tekent de spreker de historische handtekeningenmuur, waar grote namen pronken als Einstein, Schrödinger, Heisenberg en Pauli.