Kleinste Universiteit Leiden-logo gemaakt
Het logo van de Universiteit Leiden, met letters zo klein als een bacterie. Wetenschappers van het LUMC en het Instituut Biologie hebben het kleinste logo ooit van onze universiteit gemaakt. Een grapje met een serieuze ondertoon: met de nieuwe microscoop waarmee het logo is gemaakt, kunnen zij nog gedetailleerder in cellen kijken.
Soms is de makkelijkste manier om te achterhalen hoe iets werkt, er gewoon heel nauwkeurig naar te kijken. Dat geldt ook voor de celbiologie: door cellen gedetailleerd te bekijken, leren we veel over de mechanismes in de cel. Hiervoor wordt vaak gebruik gemaakt van cryo-elektronenmicroscopie: biologische monsters worden bij 165 graden onder nul (of nog kouder) bekeken onder een elektronenmicroscoop. Hierdoor is een beeld van de cel in haar natuurlijke staat te maken. De ontwikkeling van deze techniek werd vorig jaar bekroond met de Nobelprijs voor Scheikunde.
Cellen openmaken
Tot nu toe konden echter alleen hele kleine monsters bekeken worden: individuele eiwitten, virussen en kleine bacteriële cellen. Het Instituut Biologie (IBL) heeft nu een nieuw type cryogene microscoop aangeschaft, waarmee ook complexere monsters zoals een aantal cellen of een stuk weefsel bekeken kunnen worden. Het state-of-the-art apparaat kan een heel specifiek deel van cellen ‘openmaken’ terwijl de cel door de cryo-temperatuur wel in zijn natuurlijke staat blijft. Door gebruik te maken van een ionenstraal worden met nanometerprecisie de buitenzijden afgeschaafd, waardoor een heel dun laagje van een cel overblijft. Met de ingebouwde microscoop kunnen de onderzoekers dit schaven nauwkeurig volgen. Vervolgens kan door het gecreëerde dunne laagje heen een beeld worden gemaakt van het binnenste van de cel. Met de transmissie-elektronenmicroscopen van het Centre for Nanoscopy (NeCEN) van het IBL kan dit zelfs op moleculair niveau.
Letters op bacterie-grootte
Om goed te leren werken met de ionenstraal, moeten de onderzoekers een uitgebreide training volgen. Als een oefening in precisie, kerfden zij het logo van de Universiteit Leiden in een plaatje waar normaal de microscopiemonsters op geplaatst worden. Met letters op ‘bacterie-grootte’: de grote letters zijn zo groot als een Streptomyces-bacterie – de bacterie die de meeste antibioticasoorten produceert – en de puntjes op de i’s zijn ongeveer zo groot als een Vibrio cholerae, de bacterie die cholera veroorzaakt. Beide bacteriesoorten worden onderzocht binnen het IBL, en daar zal de nieuwe microscoop ook voor gebruikt worden.
