Misdaadslachtoffers en de politie
Op 1 februari 2018, om 16:15 uur, verdedigt Nathalie-Sharon Koster haar proefschrift getiteld ‘Crime victims and the police’ in het Academiegebouw van de Universiteit Leiden. Het promotieonderzoek is begeleid door promotoren prof. dr. J.P. van der Leun en dr. mr. M.J.J. Kunst.
Jaarlijks bijna 2,5 miljoen Nederlanders slachtoffer criminaliteit
Criminaliteit is een serieus probleem voor de samenleving. Jaarlijks worden bijna 2,5 miljoen inwoners van Nederland slachtoffer van criminaliteit. Wanneer slachtoffers aangifte doen van hun slachtofferschap bij de politie, kunnen zij een belangrijke bijdrage leveren aan het bestrijden van criminaliteit. Zij kunnen immers door het verstrekken van belangrijke en gedetailleerde informatie over de omstandigheden van het delict en mogelijk over de dader, de politie helpen om de zaak op te lossen. Zonder de medewerking van slachtoffers zullen veel delicten niet door de politie opgemerkt worden en daarmee zullen veel daders het strafrechtssysteem kunnen ontlopen. De effectiviteit van het strafrechtssysteem hangt dus in grote mate af van de bereidheid van slachtoffers om medewerking te verlenen aan de politie.
Toch doen veel slachtoffers geen aangifte van hun slachtofferschap. Eerder onderzoek suggereert dat dit vooral geldt voor slachtoffers die meer dan eens een slachtofferervaring hebben gehad en dat dit mogelijk het gevolg is van negatieve oordelen over eerdere ervaringen met de politie bij een aangifte van een eerder slachtofferschap. Dit is zeer onwenselijk, aangezien eerder onderzoek ook laat zien dat mensen die eerder slachtoffer zijn geworden een hoger risico op slachtofferschap lopen dan mensen zonder eerdere slachtofferervaringen. In dit proefschrift wordt onderzocht of, in welke mate, hoe en waarom oordelen van slachtoffers over het politieoptreden in hun zaak gerelateerd zijn aan hun bereidheid om medewerking te verlenen aan de politie in het geval van toekomstig slachtofferschap. Met behulp van deze kennis kan mogelijk de onwenselijke situatie worden tegengegaan dat slachtoffers van criminaliteit minder bereid zijn om medewerking te verlenen aan de politie in geval van toekomstig slachtofferschap (vanwege voorgaande negatieve ervaringen met de politie).
Politie moet negatieve oordelen over politieoptreden voorkomen
Ten eerste maakt dit proefschrift duidelijk dat slachtoffers van criminaliteit niet alleen geïnteresseerd zijn in een rechtvaardige bejegening, maar ook in de opsporingsactiviteiten die de politie uitvoert om hun zaak op te lossen. Zij vinden beide belangrijk. Door een rechtvaardige bejegening krijgen zij het gevoel zelf belangrijk te zijn en door opsporingsactiviteiten krijgen zij het gevoel dat hun zaak serieus genomen wordt.
Ten tweede wordt duidelijk dat de beoordeling van het politieoptreden gevolgen heeft voor percepties van legitimiteit van de politieorganisatie en voor de bereidheid tot het verlenen van medewerking in geval van toekomstig slachtofferschap. Vooral negatieve oordelen over het politieoptreden, met name in termen van uitgevoerde opsporingsactiviteiten, kunnen desastreuze gevolgen hebben voor de waargenomen politielegitimiteit en de bereidheid tot het verlenen van medewerking. Om de onwenselijke situatie tegen te gaan dat slachtoffers in mindere mate aangifte doen in geval van herhaald slachtofferschap, is het dus van essentieel belang dat de politie zoveel mogelijk negatieve oordelen over het politieoptreden voorkomt.
Aandacht voor slachtoffers essentieel
Op basis van dit proefschrift kunnen meerdere aanbevelingen worden gedaan voor de politiepraktijk. Zo wordt onder andere aanbevolen dat de politie:
- het slachtoffer de gelegenheid geeft om zijn of haar verhaal te vertellen,
- neutraal optreedt met betrekking tot de rol van het slachtoffer in het delict (schuld) en beslissingen baseert op feiten,
- slachtoffers op een respectvolle wijze behandelt, beleefd is en laat weten oog te hebben voor de behoeften en zorgen van slachtoffers,
- duidelijk maakt dat agenten oprecht gemotiveerd zijn om tot de beste oplossing te komen door aan te geven dat criminaliteit niet getolereerd wordt en de wens uitspreekt om de dader te pakken
- slachtoffers (indien gewenst) op de hoogte houdt van de ontwikkelingen in de zaak en
- duidelijk maakt welke opsporingsactiviteiten ondernomen zullen worden of, als zulke activiteiten niet ingezet zullen worden, waarom dat het geval is.
Het dient daarbij aanbeveling om een vast aanspreekpunt beschikbaar te maken voor het slachtoffer die op de hoogte is van de zaak. Dit zou negatieve oordelen over de politierespons zoveel mogelijk kunnen voorkomen. Daarnaast verdient het aanbeveling om als politieorganisatie (nog) meer waarde te hechten aan oordelen van slachtoffers over de politierespons door niet alleen doelstellingen te formuleren in bijvoorbeeld termen van het aantal verrichte onderzoeken, afgedane zaken en het terugdringen van criminaliteit, maar ook om doelstellingen te formuleren met betrekking tot de beoordeling van de politierespons door van slachtoffers die aangifte hebben gedaan van hun slachtofferschap. Aandacht voor slachtoffers is immers niet alleen behulpzaam voor slachtoffers en de samenleving als geheel, maar ook voor de politie als instituut.
Prof. dr. J.P. van der Leun over Nathalie-Sharon Koster
'Hoe kijken slachtoffers van criminaliteit naar de politie? Die criminologische vraag heeft Nathalie bestudeerd met een zeldzame combinatie van onderzoeksmethoden. We zijn trots op haar werk en het is niet voor niets dat Nathalie een 'Niels Stensen beurs' heeft gekregen om als postdoc haar onderzoek in Londen voort te zetten. Tegelijkertijd geeft haar studie ook handvatten voor de politie om voort te gaan met het verbeteren van omgaan met slachtoffers.'