Wie ben je zonder die sigaret?
Wil je succesvol stoppen met roken? Dan is het vooral belangrijk of je jezelf kunt zien als niet-roker. Psycholoog Eline Meijer heeft ook ontdekt dat gestopte rokers die daarin niet slagen een grotere kans op terugval hebben. Dat komt vaker voor bij rokers met een lagere sociaaleconomische achtergrond. Promotie 14 november.
‘Mensen gedragen zich het liefst op een manier die past bij hun identiteit’, licht psycholoog Meijer toe. ‘Voor sommige rokers is het roken een belangrijk deel van wie ze zijn. Roken past echt bij hoe ze zichzelf zien. Anderen zien zichzelf juist als niet-roker. Rokers die zichzelf kunnen zien als niet-roker zullen meer geneigd zijn om te stoppen. Die nieuwe identiteit als niet-roker is eigenlijk een ‘toekomstig zelf’. We weten dat een duidelijk beeld van het ‘toekomstig zelf’ heel motiverend kan werken voor gedragsverandering.’
Je identiteit veranderen
Al decennia is bekend dat roken tot veel gezondheidsschade leidt. Waarom blijven mensen dan toch roken, of slagen ze er niet in om blijvend te stoppen met roken? Onderzoek naar de identiteit als roker is eerder gedaan; een identiteit als niet-roker onderzoeken is nieuw. Hoe komt het dat je jezelf op een bepaalde manier ziet? Wat voor invloed heeft dat op je gedrag? Hoe verandert ‘wie je bent’ als je gedrag verandert? Meijer: ‘Uit mijn onderzoek blijkt dat de identiteit als roker of niet-roker in de loop van de tijd kan veranderen. Gemiddeld zien rokers zichzelf steeds meer als roker, terwijl ex-rokers zichzelf steeds minder als roker zien.’
Meer jezelf
Maar stoppen met roken hoeft niet per se te leiden tot een verandering in identiteit, constateert Meijer. Ex-rokers hebben een grotere kans op terugval als ze zichzelf als roker blijven zien. Terwijl het ex-rokers wel lukt om gestopt te blijven als ze zichzelf steeds meer zien als niet-roker. ‘Dan is het bijvoorbeeld belangrijk dat ze het gevoel hebben dat ze nog steeds zichzelf zijn in de verandering van hun rookgedrag en hun identiteit. Of misschien zelfs méér zichzelf.’
Jezelf als niet-roker zien
In haar promotieonderzoek heeft Meijer verschillende methoden gecombineerd. In een kleinschalige studie werden gedurende drie maanden tien mensen geïnterviewd die wilden stoppen met roken. Uit een bestaande grootschalige studie van zes jaar haalden de onderzoekers gegevens over de identiteit van rokers en stoppers. Meijer: ‘Het grote voordeel van de grote dataset was vooral dat we mensen over een lange tijd konden volgen. Zo konden we goed onderzoeken óf en hoe identiteit verandert. En ook of daarin verschillen voorkomen op basis van sociaaleconomische status.’ De onderzoekers maakten ook gebruik van vragenlijsten, met een jaar later de vraag of de rokers gestopt waren of niet. De resultaten wijzen in dezelfde richting. Lager opgeleiden hebben meer moeite met een niet-rokersidentiteit. Ze zien zichzelf sterker als roker, maar minder makkelijk als niet- roker.
Identiteit voorspelt gedrag
Volgens Meijer zou de gezondheidspsychologie dan ook meer aandacht moeten krijgen voor identiteit, omdat het een belangrijke voorspeller kan zijn van gedrag. ‘Ik hoop dat door dit onderzoek uiteindelijk meer rokers kunnen stoppen. Met de resultaten van dit onderzoek kunnen we behandelingen of interventies ontwikkelen. Die helpen rokers om zichzelf meer als niet-roker te gaan zien, en daarmee hopelijk om succesvol te stoppen met roken.’
Ook stoppen met roken? Doe mee met onderzoek bij het LUMC
Als experiment binnen het promotieonderzoek hebben rokers door middel van een schrijfopdracht zichzelf verplaatst in hun ‘toekomstige zelf’ als iemand die gestopt is met roken. In vervolgonderzoek wil Meijer ook beeldopdrachten geven. Voor dat onderzoek zoekt ze dagelijkse rokers die willen stoppen met roken. Meedoen? Mail Eline Meijer: e.meijer@lumc.nl