Remmen eiwitproductie mogelijk wapen tegen Alzheimer
Het afremmen van specifieke eiwitproductie in het menselijk lichaam kan een belangrijk wapen zijn in de strijd tegen Alzheimer, denkt Eline van Maanen. Promotie op 23 november.
De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Maar liefst zeventig procent van alle mensen met dementie heeft Alzheimer. De aandoening begint als gevolg van de dubbele vergrijzing epidemische vormen aan te nemen. Gelukkig wordt langzamerhand steeds meer bekend over het ontstaan van de ziekte; dat biedt perspectieven voor het ontwikkelen van behandelingen.
Eiwitproductie
Promovenda Eline van Maanen laat nu in haar proefschrift zien dat het afremmen van bepaalde specifieke eiwitproductie in het menselijk lichaam wellicht kan bijdragen aan het voorkomen van de ziekte. Daarmee kun je namelijk voorkomen dat zogenaamde giftige oligomeren zich opstapelen tussen de zenuwcellen, waardoor de communicatie tussen de hersencellen vermindert en vergeetachtigheid optreedt.
'Misvouwen'
‘Tot voor kort werd aangenomen dat de grote boosdoeners plaques zijn, ophopingen van samengeklonterde eiwitten’, zegt Van Maanen. ‘Mogelijk begint het ziekteproces echter al veel eerder, namelijk bij het ‘misvouwen’ van de zogenaamde beta-amyloïde eiwitten. Normaal ruimt het lichaam misgevouwen eiwitten op, maar soms gaat dat fout. Die misgevouwen eiwitten klonteren dan eerst samen tot toxische oligomeren, waar vervolgens weer de plaques uit ontstaan. De eerste fouten treden vaak al twintig tot dertig jaar vóór de eerste symptomen op.’
Wiskundig model
In haar onderzoek liet Van Maanen onder meer zien dat het verlagen van de eiwitconcentratie in het zenuwstelsel inderdaad zorgt voor een verminderde ophoping van oligomeren. Dat toonde ze aan door een wiskundig model te maken waarmee ze de data van bestaande dierproeven kon onderzoeken. Ze bestudeerde daarbij specifiek de rol van twee enzymen (BACE1 en GS) die belangrijk zijn bij de productie van beta-amyloïde eiwitten.
Overige bevindingen
Een andere belangrijke bevinding die Van Maanen deed, was dat remming van de vorming van beta-amyloïd eiwitten ertoe leidde dat oligomeren uit zichzelf gaan scheiden, waardoor het effect van medicatie des te groter wordt. De promovenda ontdekte bovendien dat binnen de verschillende beta-amyloïd eiwitten, alleen de variant Aβ42 tot toxische oligomeren leidt.