Wetenschapscommunicator Jos van den Broek neemt nog geen afscheid van levenslang leren
Leren over grenzen van disciplines heen. Daarvoor stond Jos van den Broek tijdens zijn carrière als bijzonder hoogleraar (Bio)medische wetenschapscommunicatie. Met een symposium over dit onderwerp nam hij op vrijdag 27 oktober 2017 afscheid. ‘Ik ga helemaal niet weg, ik blijf gewoon nog.’
Geen ‘hersenvakkenvullers’
Leren op zo’n manier dat het een verandering teweeg brengt. Niet alleen in hoe een persoon zich voelt, maar ook in de manier waarop hij weet. Van den Broek wil vooral niet dat leerlingen ‘hersenvakkenvullers’ worden, legde hij uit in zijn afscheidsoratie over levenslang transformatief leren. Dus geen informatie stampen en in hokjes denken, maar leren nadenken, verbindingen leggen, over grenzen heen kijken. Hij citeerde een van zijn helden, nobelprijswinnaar Harry Kroto. ‘Hebben jullie ooit iets zonder passie gedaan?’ Meerdere handen in de zaal gingen de lucht in. ‘Beloof me, doe dat nooit meer!’
Zelf prees Van den Broek zich gelukkig dat hij deze les geleerd had. Zijn schoolopleiding had hem niet uitgedaagd, een opleiding aan de Technische Hogeschool Delft evenmin. Het licht zag hij toen hij in Leiden Biochemie ging studeren. ‘Hier werd ik herboren.’ Hij maakte kennis met andere manieren van leren, die bij hem wel de verandering teweeg brachten. En hij ging zelf verder op zoek naar methodes om mensen iets te leren dat hen bijblijft. Zijn eerste echte wetenschapscommunicatieproductie was een samenvatting van zijn proefschrift, die hij speciaal schreef voor leken.
Van den Broek maakte na zijn promotie carrière als hoofdredacteur bij populairwetenschappelijke bladen als Bionieuws en Natuur & Techniek. In 2003 keerde hij terug in Leiden als wetenschapscommunicator. Sinds 2007 bezette hij de Van Walree-leerstoel. Nu hij hoogleraar-af is, wil hij zich verder storten op onderwijs voor kansarme kinderen en aan gezondheidscommunicatie voor laaggeletterde patiënten. ‘Er is nog zo ontzettend veel te doen.’
Symposium
Het afscheidsymposium in de Hooglandse kerk bestond uit sprekers die belangrijke elementen waren in de carrière van Van den Broek. Elk van deze mensen wees hij een element toe in zijn ‘Periodiek systeem van systeemdenkers’. Emeritus hoogleraar Sterrenkunde George Miley gaf hij het element waterstof (H), het element van energie, voor het oprichten van het innovatieve educatieve programma Universe Awareness. Hoogleraar Wetenschapscommunicatie en Van den Broeks opvolger Ionica Smeets kreeg het ‘nog onontdekte’ Texium (Tx) toegewezen, vernoemd naar haar eveneens aanwezig zoon Tex. Zichzelf gaf hij het element Silicium (Si). Niet alleen omdat hij dat een element van creativiteit vindt, maar ook voor de Spaanse betekenis van het woord si. ‘Zeg maar ja tegen het leven.’
Gouden speld
De grote verrassing van de dag was burgemeester van Leiden en goede vriend van Van den Broek Henri Lenferink. Van den Broek is onder meer voorzitter van de Leidse straatnamencommissie en lid van het orgeltrappersgilde van de Pieterskerk. Voor zijn niet aflatende enthousiasme en ongeëvenaarde promotie en verheerlijking van de stad Leiden ontving hij een Gouden Speld van Verdiensten van de stad Leiden . ‘Ik ben er stil van.’
Lees Jos van den Broeks afscheidsoratie: Mijn Systeem van Hoofd, Hart en Handen