‘Doe ook iets voor de grotere sterrenkundegemeenschap.'
De Leidse sterrenkundige Tim de Zeeuw had als directeur-generaal van ESO tien jaar lang ‘de beste sterrenkundebaan ter wereld’. Terug bij de Leidse Sterrewacht richt hij zich op de eerste 3D-kaart van de Melkweg.
De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) houdt zich bezig met het bouwen van de beste telescopen ter wereld voor astronomisch onderzoek, zoals de Extremely Large Telescope (ELT), in aanbouw in Chili.
Hoe was het om directeur-generaal van ESO te zijn?
‘Fantastisch. Het is de beste sterrenkundebaan ter wereld. Ik was verantwoordelijk voor de hele internationale organisatie: van de wetenschappers tot aan de telescooptechnici in Chili. Mijn doel was om de Very Large Telescope te optimaliseren, de bouw van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) te voltooien en de eerste waarnemingen ermee te doen. Daarnaast was ik verantwoordelijk voor het ontwerp van de Extremely Large Telescope, het vinden van een berg in Chili waarop die kon staan, inclusiefhet doneren van de berg door Chili aan ESO, en de financiering. Dat is allemaal gelukt. Ik ben dan ook enorm blij dat de Universiteit Leiden mij tien jaar bijzonder verlof heeft gegeven zodat ik mij in kon zetten voor ESO.’
Wat vindt u het meest bijzondere aan ESO?
‘Dat het een intergouvernementele organisatie is. Op het moment zijn vijftien landen, waaronder Nederland, lid. Met dat samenwerkingsverband bereik je veel meer dan als land alleen, omdat het stabiliteit biedt op de lange termijn. Dat is uniek in de sterrenkunde en het zorgt ervoor dat ESO grote internationale projecten uit kan voeren.’
Welke ESO-ontdekkingen waren hoogepunten voor u?
‘De ontdekking van de aarde-achtige planeet bij ster Proxima Centauri: de dichtstbijzijnde ster vanaf onze zon. En de enorm precieze waarnemingen van de eigenschappen van het superzware zwarte gat in het midden van onze Melkweg.’
Waar gaat u zich in de komende jaren op richten?
‘Als hoogleraar Theoretische sterrenkunde onderzoek ik de structuur van onze Melkweg en van andere sterrenstelsels. Als je vanaf de aarde naar de sterrenhemel kijkt, zie je geen diepte. Je weet niet welke sterren dichtbij of ver weg staan. Ruimtetelescoop Gaia is een 3D-bril voor de sterrenkunde: die kan voor het eerst de structuur van ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg, bepalen in drie dimensies.’
‘In de afgelopen jaren bij ESO heb ik vrij weinig tijd gehad voor onderzoek, dus daar wil ik mij in de komende jaren weer meer op richten. Ook werk ik verder aan een boek over de structuur en dynamica van sterrenstelsels. Dat doe ik bij de Leidse Sterrewacht en bij het Max-Planck-Institut für Extraterrestrische Physik in Garching, Duitsland.’
Wat wilt u meegeven aan de volgende generatie sterrenkundigen?
‘Focus je niet alleen op competitie, maar doe ook iets voor de grotere sterrenkundegemeenschap. Zo kun je bijvoorbeeld lid worden van commissies van ESO of wordt actief in een internationaal project. Dat komt misschien niet direct je eigen onderzoek ten goede, maar zo geef je iets terug aan je eigen gemeenschap.’