Hoe neanderthalers de allereerste lijm maakten
’s Werelds oudst bekende lijm is gemaakt door neanderthalers. Maar hoe maakten ze dat plaksel zo’n 200.000 jaar geleden? Leidse archeologen hebben drie mogelijke manieren ontdekt. Publicatie in Scientific Reports, 31 augustus.
De speer van een neanderthaler bestaat in principe uit twee delen: een houten schacht en een vuurstenen speerpunt. Toch blijft één deel van het wapen vaak onderbelicht en stelde archeologen voor een raadsel: de lijm die schacht en speerpunt bij elkaar houdt. De neanderthalers gebruikten daarvoor teer verkregen uit berkenbast, een goedje waarvan archeologen vaak dachten dat het lastig te winnen was.
Drie manieren
Leidse archeologen laten nu zien dat die veronderstelling niet klopt. De wetenschappers onder leiding van Paul Kozowyk en Geeske Langejans ontdekten maar liefst drie verschillende manieren om teer uit de berkenbast te winnen. Voor de eenvoudigste methode is zelfs niets anders nodig dan een rol bast en open vuur. Dat stelde de neanderthalers in staat om al 200.000 jaar geleden de lijm te produceren.
Experimentele archeologie
De wetenschappers kwamen tot deze opvallende ontdekking door zelf aan de slag te gaan met de weinige instrumenten die de neanderthalers voor handen hadden. De onderzoekers maakten gebruik van experimentele archeologie omdat er slechts weinig lijm bewaard is gebleven, en er al helemaal geen direct archeologisch bewijs is gevonden waaruit je kunt afleiden welke productiemethode de neanderthalers gebruikten voor de teerproductie.
Temperatuur controleren
‘Bij eerdere pogingen van wetenschappers lukte het meestal om slechts een kleine hoeveelheid teer te winnen uit berkenbast, of zelfs helemaal niets,’ zegt Kozowyk. ‘Men dacht dat het noodzakelijk was om de temperatuur van het vuur gelijk te kunnen houden. Wij ontdekten echter dat er meer manieren zijn om teer te produceren, en dat sommige van die manieren ook werken met een flinke temperatuurvariatie. Het precies controleren van het vuur is dus niet zo belangrijk als aanvankelijk gedacht.’
Van eenvoudig naar complex
Kozowyk en zijn collega’s vermoeden dat neanderthalers de teerproductie ontdekten door bestaande kennis en materialen te combineren. Het proces is mogelijk begonnen met een eenvoudige methode waarvoor enkel vuur en berkenbast nodig zijn, waarna de neanderthalers later zijn overgegaan op een complexere methode met hogere teeropbrengsten.
Referentie
Kozowyk, P., Soressi, M., Pomstra, D., Langejans, G. (2017). Experimental methods for the Palaeolithic dry distillation of birch bark: implications for the origin and development of Neandertal adhesive technology.
Foto: Diederik Pomstra.
Hoe haal je lijm uit berkenbast, deel 1 - timelaps
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofHoe haal je lijm uit berkenbast,deel 2 - timelapse
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website of