'Door data science kunnen we nieuwe tools ontwikkelen'
Promovendi Alex Brandsen en Wouter Verschoof-van der Vaart doen allebei een project binnen het universitaire Data Science onderzoeksprogramma. Ze introduceren termen als ‘text mining’ en ‘advanced machine learning’ in de archeologie. ‘Deze technieken zullen de archeologie efficiënter en goedkoper maken.’
Gekoppeld
Alex Brandsen onderzoekt hoe archeologische informatie in documenten beter vindbaar te maken is. ‘Omdat we voor bepaalde periodes en gebieden verschillende termen gebruiken, maken we het onszelf eigenlijk onmogelijk om alle beschikbare informatie te achterhalen. Ook de grote diversiteit aan bronnen is een probleem. Denk alleen al aan de 4000 archeologische onderzoeken, zoals boringen en opgravingen, per jaar in Nederland. Die worden gepubliceerd in heel veel systemen. Eigenlijk wil je dat alle termen daarin aan elkaar gekoppeld zijn. Zodat je een publicatie over een specifiek jaartal, plaats of artefact ook vindt als die term niet in de samenvatting of als keyword vermeld staat. Want het gebeurt vaak genoeg dat er bij een opgraving van Middeleeuws materiaal ook vondsten uit de Romeinse Tijd opduiken. Ik hoop met mijn text mining onderzoek voor zo’n systeem te kunnen gaan zorgen.’
Computer herkent structuren
Brandsens collega Wouter Verschoof-van der Vaart houdt zich bezig met totaal ander data-onderzoek. ‘Ik kijk naar het automatisch vinden van archeologische resten met remote sensing. Daarbij gebruik ik beelden die genomen zijn vanuit vliegtuigen of door satellieten. Je kunt met LiDAR – Light Detection And Ranging – een model maken van het kale aardoppervlak, zonder bijvoorbeeld bomen of andere begroeiing. Met advanced machine learning herkent de computer de structuren op je beeldmateriaal. Zo kun je van afstand, en op veel grotere schaal dan nu, bijvoorbeeld grafheuvels, veldsystemen en wegen vinden.’
Profijt
Universitair hoofddocent Karsten Lambers begeleidt promovendus Verschoof. Hij is ervan overtuigd dat de archeologie profijt gaat krijgen van data science. ‘Volgens mij biedt data science ons veel kansen. De nieuwe technieken maken ons vakgebied efficiënter en goedkoper. Als je keramiek op locatie kunt fotograferen en het computersysteem geeft vervolgens aan tot welke groep de aanwezige versieringen behoren, dan scheelt dat veel werk. Zo kun je kenmerken en patronen opsporen die je anders nooit zou vinden.’
Uiteenlopende bronnen
Lambers: ‘Door het huidige Data Science Research Programme kunnen we nu nieuwe tools gaan ontwikkelen die specifiek zijn toegerust op de eisen binnen de archeologie. Lange tijd was archeologie een vakgebied met schaarse gegevens. Data science biedt ons de kans om efficiënt en effectief grote hoeveelheden data te analyseren uit uiteenlopende bronnen, waarvan een groot deel niet eens specifiek voor archeologische toepassingen is verzameld.’
Welkom bij het openingssymposium
In 2017 startten 14 promovendi uit de zeven Leidse faculteiten met een data-scienceproject dat is toegespitst op hun eigen vakgebied. Op donderdag 7 september organiseert het Data Science Research Programme een openingssymposium in het Academiegebouw. Alle medewerkers van de Universiteit Leiden zijn welkom, met name zij die denken binnen hun eigen onderzoek in de toekomst gebruik te kunnen maken van data science. Volgend jaar zal net als dit jaar naar verwachting een aantal promotieplekken beschikbaar komen.