Nederlandse ‘big data’-telescoop vindt exoplaneten
Astronomen van de Universiteit Leiden hebben de eerste planeten ontdekt met een nieuw instrument: de planetenjager MASCARA. Het aan de Sterrewacht Leiden ontwikkelde instrument zoekt speciaal naar planeetovergangen rond de helderste sterren aan de hemel, waar verrassend genoeg nog nauwelijks eerder naar is gezocht. De resultaten worden binnenkort gepubliceerd in twee papers in Astronomy & Astrophysics.
De MASCARA (Multi-site All-Sky CAmeRA) is een relatief eenvoudig apparaat dat bestaat uit vijf camera’s met groothoeklenzen, die in een keer de hele hemel fotograferen. Het eerste MASCARA-station staat op het Canarische eiland La Palma en neemt sinds begin 2015 om de zes seconden een hemelfoto. Hiermee wordt de helderheid van meer dan 50000 sterren vastgelegd. 'De crux zit hem in de datastroom die de camera oplevert – zo’n 15 terabyte per maand - en die onmiddellijk verwerkt moet worden,' zegt eerste auteur Geert Jan Talens, promovendus in Leiden. 'MASCARA is eigenlijk ook meer een soort 'big data'-telescoop.'
Twee planeten ontdekt
'In die enorme hoeveelheid foto's bekijken we welke sterren regelmatig een klein beetje zwakker schijnen, doordat er gezien vanaf de aarde een planeet voorlangs schuift.' De eerste twee planeten die het team op deze manier heeft ontdekt, MASCARA-1b en MASCARA-2b, zijn in veel opzichten bijzonder. 'Er al meer dan duizend sterren met planeetovergangen ontdekt, maar de meeste daarvan staan ver weg en zijn heel zwak,' zegt medeonderzoeker Gilles Otten. 'MASCARA-2b is de op-een-na helderste ster die een planeetovergang van een reuzenplaneet laat zien. Vorige maand is de helderste ontdekt, maar de transit-survey KELT-9 kaapte die ontdekking voor onze neus weg. De Kelt-ster is slechts 2% helderder dan de MASCARA-ster.'
Groter dan Jupiter
De MASCARA-reuzenplaneten zijn flink groter dan Jupiter en draaien in banen van slechts enkele dagen rond sterren die veel groter en heter zijn dan onze zon. 'We kunnen nu dus planeten gaan onderzoeken die zich in zeer extreme omstandigheden bevinden,' zegt Ignas Snellen (Sterrewacht Leiden), de leider van het MASCARA-project. 'De helderheid van de sterren maakt ook allerlei belangrijk vervolgonderzoek mogelijk, zoals het karakteriseren van de atmosferen in veel meer detail dan voor andere planeten mogelijk is.'
Tweede station
Het MASCARA-project wordt uitgebreid met een tweede station, op het zuidelijk halfrond. De telescoop staat inmiddels op het La Silla-observatorium van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in het noorden van Chili, en zal daar binnenkort beginnen met waarnemen.
