Ruimtemissie voor zwaartekrachtsgolven krijgt groen licht
De European Space Agency (ESA) heeft het voorstel voor zwaartekrachtsgolfdetector LISA goedgekeurd. De lancering van de ruimtedetector staat gepland in 2034. ‘Een droom die werkelijkheid wordt’, zegt Leids astronoom Elena Maria Rossi.
Lange golven meten
De Laser Interferometer Space Antenna (LISA) kan in de ruimte zwaartekrachtsgolven detecteren. Astronomen meten die ook vanaf de aarde. Voor het eerst in de geschiedenis gebeurde dat op 14 september 2015 met de interferometers van de LIGO Virgo Collaboration. De daarmee gemeten zwaartekrachtsgolven hadden een korte golflengte. LISA mikt op golven met een veel langere golflengte. In plaats van op aarde, zal LISA deze golven vanuit de ruimte detecteren, door middel van een systeem met drie satellieten.
Droom uit de jaren zeventig
‘Dit project begon lang geleden als een droom, en het is lange tijd alleen bij dromen gebleven’, zegt Rossi van de Sterrewacht Leiden. ‘Het idee is al eind jaren zeventig tot stand gekomen, dus fantastisch dat het nu eindelijk goedgekeurd is.’ Rossi is een van de voortrekkers van het project. Ze heeft samen met een kernteam bestaande uit internationale wetenschappers en instituten het voorstel aan ESA geschreven. Nederlandse betrokkenen bij dit project zijn onder anderen Gijs Nelemans van de Radboud Universiteit en de onderzoeksinstituten SRON, Nikhef, TNO en de onderzoekschool NOVA.
Witte dwergen en zwarte gaten
‘Mijn groep heeft veel kennis op het gebied van superzware zwarte gaten en dubbele witte dwergen’, legt Rossi de toevoeging van haar groep van de Leidse Sterrewacht aan het project uit. ‘LISA is het enige zwaartekrachtsgolvenexperiment dat ons in staat zal stellen om ons eigen Melkwegstelsel te onderzoeken door middel van het observeren van dubbele witte dwergen. Voor dit voorstel hebben we voorspellingen gedaan over hoeveel van deze belangrijke systemen LISA zal waarnemen. Daarnaast hebben we bekeken welk deel daarvan we in zichtbaar licht kunnen waarnemen met een andere ESA-missie met een sterke Nederlandse en Leidse inbreng: de satelliet Gaia. Samen kunnen LISA en de Gaia ons een stap dichter bij begrip voor ons sterrenstelsel brengen.’
Nederlandse instrumenten
Het Nederlands expertise-instituut SRON heeft ESA begin maart namens de Nederlandse instituten in een letter of endorsement laten weten dat die willen bijdragen aan de ontwikkeling van het ruimte-instrument. SRON en Nikhef werken gezamenlijk aan een fasemeter, die minieme afstandsverandering tussen de satellieten binnen de ruimte-installatie kan vaststellen. TNO ontwikkelde al precisie-optomechanische onderdelen, essentieel om laserlicht tussen de satellieten in de installatie goed te richten.