Zwaartekrachtsubsidie voor drie grote onderzoekprojecten
Drie grootschalige onderzoeksprojecten met Leidse wetenschappers ontvangen een Zwaartekrachtsubsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Zij doen onderzoek naar innovatieprocessen, organs-on-chips en quantumsoftware.
Het gaat om subsidies van 18,8 miljoen euro, met een looptijd van tien jaar. De bijdrage is onderdeel van het programma Zwaartekracht, gefinancierd door het ministerie van OCW. NWO selecteert in opdracht van OCW de onderzoeksgroepen. De subsidies zijn bedoeld voor grootschalige onderzoeksprojecten waarin meerdere onderzoeksinstellingen met elkaar samenwerken. Het brengt de allerbeste wetenschappers in een of meerdere vakgebieden samen om in gemeenschappelijkheid toponderzoek af te leveren.
De Universiteit Leiden is bij drie gehonoreerde projecten betrokken; voor twee van die projecten is Leiden zelfs hoofdaanvrager. In deze drie projecten bundelt de Universiteit Leiden haar specialistische kennis over de klassieke oudheid, menselijke organen en quantumcomputers met de kennis van andere universiteiten en onderzoeksinstituten.
Anchoring innovation
De oude Grieken en Romeinen waren innovatief op allerlei gebieden: van wetenschap en techniek tot kunst, politiek en economie. Hoe kwam deze vernieuwing tot stand? En hoe leiden uitvindingen en nieuwe ideeën tot echte, aanvaarde innovatie? Dat onderzoeken de Nederlandse classici van de landelijke onderzoekschool OIKOS. De hypothese van de wetenschappers is dat traditie en vernieuwing niet zomaar naast of tegenover elkaar staan. Bij succesvolle innovatie zien mensen juist een zinvolle samenhang tussen het nieuwe en het bekende.
OIKOS gebruikt voor dat veelzijdige proces het concept '(ver)ankeren'. De onderzoeksschool ontwikkelt en onderzoekt dit denkmodel aan de hand van de Grieks-Romeinse oudheid. De resultaten leiden tot een beter begrip van innovatieprocessen in het verleden en nu. Vanuit de Universiteit Leiden zijn Ineke Sluiter (hoogleraar Griekse taal en cultuur), Luuk de Ligt (hoogleraar Oude geschiedenis), Miguel John Versluys (hoogleraar Klassieke en Mediterrane archeologie) en Antje Wessels (hoogleraar Latijnse taal en literatuur) betrokken.
Organ-on-chip
Het klinkt futuristisch, maar het kan toch: miniatuurorganen maken en hierin bestuderen hoe ziektes zich ontwikkelen en behandeld kunnen worden. Dat willen onderzoekers van het LUMC, de Universiteit Twente, UMCG, TU Delft en het Hubrecht Instituut bereiken. Het kweken van levende menselijke cellen en weefsels buiten het lichaam gebeurt in ‘organs-on-chips’: kleine compartimentjes op een siliciumchip, waarin de omstandigheden in het lichaam worden nagebootst.
De wetenschappers focussen voor dit onderzoek op cellen uit hart, hersenen, darmen en bloedvaten, die ze kweken uit stamcellen van patiënten met bepaalde aandoeningen. Deze cellen vormen vervolgens de basis voor de ‘chiporganen’ die net zo functioneren als organen in het menselijk lichaam. Op deze manier kunnen zij precies nabootsen wat er in die organen misgaat bij bepaalde aandoeningen en behandelingen testen. Vanuit het LUMC zijn Christine Mummery (hoogleraar Ontwikkelingsbiologie) en Michel Ferrari (hoogleraar Neurologie) betrokken.
Quantum software consortium
Het duurt niet lang meer tot de eerste grotere quantumcomputers beschikbaar komen. Deze computers kunnen berekeningen uitvoeren waar we met conventionele computers niet eens van durfden te dromen. Het potentieel van zo’n quantumcomputer is dus enorm, maar het bouwen en programmeren van een dergelijke computer werkt heel anders dan bij de huidige generatie computers.
Dankzij de toekenning van de Zwaartekrachtsubsidie kunnen de onderzoekers software ontwikkelen en implementeren voor kleine quantumcomputers. Het Quantum software consortium ontwikkelt protocollen voor quantumcommunicatie en zorgt voor een nieuw soort cryptografie die veilig is in een quantumwereld. Het consortium zal de algoritmen en protocollen testen op hardware die beschikbaar komt in Delft en in Leiden, en op een quantumnetwerk dat voorzien is tussen Amsterdam, Delft, Leiden en Den Haag. Vanuit de Universiteit Leiden zijn Dirk Bouwmeester (hoogleraar Kwantumoptica en kwantuminformatie), Ronald Cramer (hoogleraar Cryptologie), Carlo Beenakker (hoogleraar Theorie van de vaste stof), Aske Plaat (hoogleraar Data science) en Bas Edixhoven (hoogleraar Meetkunde) betrokken.