Partners van gelijk geslacht: meer rechten in meer landen
De juridische erkenning van homo- en lesbische relaties breidt zich uit over Europa. Partners van gelijk geslacht krijgen toegang tot meer en meer rechten – in meer en meer landen. Leidse rechtswetenschappers en Franse demografen publiceren een gedetailleerde databank en een vergelijkende analyse.
Groeiende consensus
Binnen de Europese Unie zijn bijna alle landen het er nu over eens dat partners van gelijk geslacht juridische erkenning verdienen – in ieder geval als een van beide sterft of als er sprake is van ziekte, ongeluk of geweld. Een vergelijkbare grote meerderheid van EU-landen erkent nu het recht van partners van gelijk geslacht om samen in hetzelfde land te leven. Dat zijn de voornaamste resultaten van onderzoek onder leiding van Kees Waaldijk, hoogleraar comparative sexual orientation law aan de Universiteit Leiden. Ouderschapsrechten blijven echter controversiëler. Maar in een meerderheid van EU-landen kunnen kinderen inmiddels geadopteerd worden door de gelijkgeslachtelijke partner van hun moeder of vader.
Vooruitgang in grote delen van Europa
Partners van gelijk geslacht mogen nu een huwelijk of geregistreerd partnerschap aangaan in 21 van de 28 lidstaten van de EU (in 2005 waren dat er nog slechts 10). En dit geldt nu ook voor een meerderheid van de 47 landen van de Raad van Europa. Sinds kort bieden Griekenland en Italië paren van gelijk geslacht de mogelijkheid van partnerschapsregistratie, en hebben Ierland en Finland het huwelijk voor hen opengesteld. Intussen werd adoptie door partners van gelijk geslacht ook mogelijk in Portugal en Oostenrijk. In Duitsland en Slovenië (en in iets mindere mate ook in Tsjechië) lijken de rechtsgevolgen van geregistreerd partnerschap steeds meer op die van het huwelijk. En ook in Polen en Bulgarije beginnen paren van gelijk geslacht nu enige juridische erkenning te krijgen.
LawsAndFamilies Database
Dit alles en nog veel meer (zoals de geleidelijk groeiende erkenning van ongehuwd samenwonen van hetero-paren) is nu gedocumenteerd in de LawsAndFamilies Database. Deze nieuwe, interactieve databank beslaat 60 juridische aspecten van huwelijk, partnerschap en samenwonen over de laatste 50 jaar, voor paren van gelijk en verschillend geslacht in meer dan 20 landen. De databank is in het leven geroepen door een team van rechtswetenschappers (onder leiding van Kees Waaldijk), samen met een team van demografen en sociologen (onder leiding van Marie Digoix verbonden aan INED in Parijs). Een vergelijkende analyse van deze omvangrijke verzameling van gegevens wordt vandaag gepubliceerd onder de titel: More and more together – Legal family formats for same-sex and different-sex couples in European countries.
Demografen
Het Franse Instituut voor Demografie INED was verantwoordelijk voor de technische aspecten van dit door de EU gesubsidieerde project. Onderzoekers van INED (samen met collega’s uit Spanje en Italië) coördineerden en analyseerden bovendien een groot aantal interviews met partners van gelijk geslacht in vier landen, en statistische gegevens over huwelijken en partnerschapsregistraties in twaalf landen. Ook deze gegevens en analyses zijn nu voor iedereen toegankelijk in de LawsAndFamilies Database.
European courts
Prof. Kees Waaldijk concludeert: ‘Deze groeiende Europese consensus kan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens helpen om te beslissen welke rechten – minimaal – beschikbaar moeten komen voor partners van gelijk geslacht in elk van de 47 landen van de Raad van Europa. En het Hof van Justitie van de EU kan op deze onmiskenbare trend voortbouwen, door te oordelen dat alle 28 EU-landen nu homohuwelijken uit andere lidstaten moeten erkennen – in ieder geval wat betreft immigratie en vrij verkeer van personen.’
Presentatie op 25 april
De LawsAndFamilies Database wordt officieel gepresenteerd op dinsdag 25 april in Den Haag. Daar zal het rapport More and more together worden aangeboden aan Prof. Pearl Dykstra (Erasmus University Rotterdam), die vicevoorzitter is van de High Level Group of Scientific Advisors van de Europese Commissie. De bijeenkomst vindt plaats in het Wijnhaven gebouw van de Universiteit Leiden op Turfmarkt 99 in Den Haag. Welkom vanaf 16:30 uur. De presentatie begint om 17:15 uur. Voor deze bijeenkomst kunt u zich hier registreren.