Herman van Rompuy: bezield door de geest van het compromis
De Europese Unie kan alleen blijven voortbestaan als elke lidstaat bezield is met de geest van het compromis. Dat stelde Herman van Rompuy, scheidend voorzitter van de Europese Raad, op 10 oktober in de Europalezing van de Universiteit Leiden.
Video van de lezing
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofVertrouwen
Een onmisbare metgezel van het compromis is vertrouwen, betoogde Van Rompuy, die per 1 december plaats maakt voor de huidige premier van Polen, Donald Tusk. De voorzitter heeft regelmatig contact met andere voorzitters. Die van de Eurogroep, de Centrale Europese Bank, de Europese Commissie en met de managing director van het IMF. 'Maar vertrouwen moet er op alle niveaus zijn', zei hij, 'ook binnen en tussen de lidstaten en in de Raad.' Dat dat nog lastig was illustreerde hij aan het feit dat van alle 28 lidstaten er maar acht waren die gedurende zijn zittingsperiode van vijf jaar continu dezelfde regeringsleider in de Raad hadden. Verder was het een komen en gaan van mensen; van elk van hen moest het vertrouwen steeds worden gewonnen.
Eerste permanente voorzitter
De Europese Raad, waarin de regeringsleiders van de lidstaten met elkaar spreken, bestaat al tientallen jaren. Maar de Raad werd pas in 2009, met het Verdrag van Lissabon, een officieel orgaan van de EU. Tegelijkertijd werd besloten dat de Raad een permanente voorzitter moest krijgen en niet, zoals voorheen, een roulerend voorzitterschap. De Raad heeft geen bevoegdheden, vertelde Van Rompuy. Geen begrotingsbevoegdheid (die ligt bij de Europese Commissie en het Europese Parlement), geen bevoegdheid om mensen aan te stellen of heen te zenden. En slechts een kleine staf. De voorzitter zelf heeft evenmin bevoegdheden. En juist dat maakte het noodzakelijk om naar unanimiteit, naar compromissen te zoeken.
Willem van Oranje-Penning voor Van Rompuy
Herman van Rompuy, ontving bij gelegenheid van de Europa-lezing de Willem van Oranje-penning. Dat is de hoogste onderscheiding van de Universiteit Leiden. Van Rompuy kreeg de onderscheiding van rector magnificus Carel Stolker. Dit ‘als erkenning voor uw grootse bijdrage aan het Europese project en uit bewondering voor de voorbeeldige en inspirerende doortastendheid waarmee u de Europese Unie door opeenvolgende stormen hebt geloodst’.
De eurocrisis
Van Rompuy trad aan toen de crisis net tot uitbarsting kwam. Niet zonder humor: 'Toen ik begon vroeg Angela Merkel nog aan mij wat ik tussen de vergaderingen door ging doen, want de Raad kwam maar vier keer per jaar bijeen.' Het werden tropenjaren waarin de euro door de problemen in Griekenland in een existentiële crisis geraakte. 'Een hoge Chinese functionaris vroeg me bezorgd af hoe het ging aflopen. China voelde zich dus afhankelijk van wat zich voltrok in een klein land aan de Middellandse zee.' Het liep in zoverre goed af dat de eurocrisis kon worden bezworen. Van Rompuy benadrukt dat de euro de absolute voorwaarde is voor de EU; zonder euro is het afgelopen. 'We moeten niet naar minder euro maar naar meer euro.' En daar heeft hij vrtrouwen in. 'De crisis was anders afgelopen als dit niet de nadrukkelijke wil van de lidstaten was geweest.'
Place in plaats van Space
Meerdere malen onderstreepte Van Rompuy dat de volken van de lidstaten uiteindelijk van doorslaggevend belang zijn voor de EU. En juist die lijken het vertrouwen kwijt te zijn. 'We moeten terug naar waar het allemaal om begonnen is: de EU is een vredesproject', zei hij. 'De EU is te weinig place en te veel space. Europa moet een veilig nest zijn, een plaats waar mensen thuiskomen en zich thuis voelen. Nu is het teveel een ruimte, een constructie van wetten en regels.' Het vertrouwen van de Europese bevolking terugwinnen lijkt Van Rompuy de eerste en grootste opgave van zijn opvolger.
Initiatief van het Europa Instituut
De Europalezing wordt jaarlijks georganiseerd door het Leidse Europa Instituut. De vorige twee lezingen werden verzorgd door toenmalig Pools minister van Buitenlandse Zaken Radoslaw Sikorski en Directeur-Generaal Mededinging van de Europese Commissie Alexander Italianer.
De derde lezing kadert in de activiteiten van het European Research Centre for Economic and Financial Governance (EURO-CEFG), een gezamenlijk initiatief van de universiteiten van Leiden, Delft en Erasmus Rotterdam waarin onderzoekers van de betrokken universiteiten de krachten bundelen in het onderzoek naar oorzaken van en oplossingen voor de economische en monetaire crisis in Europa.