Burgemeester als crisismanager in Nederland
Incidenten en crises beheersen in steeds grotere mate het dagelijks leven. Burgemeesters worden dan gezien als hoeder van de lokale samenleving. Als opperbevelhebber van de gemeentelijke crisisorganisatie worden zij steeds vaker geconfronteerd met de uiterst lastige opgave om crises goed te managen. 15 december promoveert Bart de Vries op zijn onderzoek ‘Burgemeesters in crisistijd’.
Onderzoek naar leiderschap
Velen verwachten van burgemeesters tijdens crises meer leiderschap dan in de dagelijkse praktijk. Wat is bepalend voor het succes van het leiderschap van burgemeesters in crisistijd? Welke invloed heeft het leiderschapsgedrag van burgemeesters op het functioneren van het crisisteam? Wanneer is welk leiderschapsgedrag het meest gewenst? Welke rol spelen de kenmerken van de situatie en wat is de invloed van de persoonlijkheid van de burgemeester op zijn leiderschapsgedrag tijdens crises? Dat zijn de vragen waardoor De Vries zich liet leiden bij zijn onderzoek als buitenpromovendus Sociale en organisatiepsychologie.
Autocratisch versus participatief leiderschapsgedrag
Autocratisch leiderschapsgedrag betreft een directieve wijze van aansturen en is erop gericht teamleden hun werk te laten doen door duidelijke taken toe te wijzen, doelen te stellen en controle. Een burgemeester die zich autocratisch opstelt, neemt beslissingen over wat gedaan moet worden en hoe. Dit gedrag legt de nadruk op het minimaliseren van onduidelijkheid en conflict en heeft betrekking op het geven van richting en het nemen van autocratische beslissingen, in plaats van het consulteren van teamleden of het nemen van democratische beslissingen.
Participatief leiderschapsgedrag beoogt de informatie-uitwisseling te bevorderen door teamleden actief te betrekken bij de beeldvorming, oordeelsvorming en besluitvorming in het crisisteam. Het betreft een open communicatie in twee richtingen in plaats van eenzijdige, directieve en autocratische communicatie.
Effectiviteit
Een van de bevindingen van De Vries was dat participatief leiderschapsgedrag alsook autocratisch leiderschapsgedrag positief doorwerkt op de effectiviteit van het crisisteam. Maar wanneer de tijdsdruk tijdens de crisis toeneemt, blijkt het autocratisch leiderschapsgedrag van de burgemeester de effectiviteit van het crisisteam te versterken. Op basis van zijn onderzoek concludeert De Vries dat er voor een burgemeester niet één beste stijl van leidinggeven is. De ideale burgemeester speelt met zijn leiderschapsgedrag in op de crisissituatie waarin hij zich bevindt. Voor het crisisteam blijkt zowel ‘autocratisch’ als ‘participatief’ leiderschapsgedrag belangrijk. Een autocratische opstelling van de burgemeester blijkt effectief in crises waar sprake is van een hoge tijdsdruk. Participatief leiderschapsgedrag is vooral effectief in teamprocessen in een crisissituatie met veel onduidelijkheid.
Aanbeveling
Gelet op de frequentie waarmee burgemeesters in dit onderzoek gemiddeld genomen met crises zijn geconfronteerd, lijkt het De Vries verstandig om bij de profielschetsen voor nieuw te werven burgemeesters rekening te houden met de persoonlijkheid en vaardigheden voor het beheersen van crises en het aansturen van de crisisorganisatie. Een te eenzijdige focus op een vriendelijke, verbindende en netwerkende burgemeester zou diens effectiviteit tijdens crises kunnen belemmeren. Dat geldt met name wanneer hij als opperbevelhebber wordt geconfronteerd met beslissingen die onder tijdsdruk genomen moeten worden. De Vries: ‘De ultieme crisisbestuurder wisselt tussen autocratisch en participatief leiderschapsgedrag. Hoe dat precies moet en wie daartoe in staat is, is een boeiende uitdaging voor nieuw onderzoek.’