Meest diverse koraalriffen niet altijd best beschermd
Over de hele wereld staan koraalriffen onder druk. Zarinah Waheed onderzocht de riffen in Maleisië en komt tot de conclusie dat de bescherming van koraalriffen beter kan. Promotie op 22 november.
Een derde van het koraal van het Groot Barrièrerif is dood. Dat was een half jaar geleden de sombere conclusie van Australische wetenschappers. Vervuiling, scheepvaart en klimaatverandering nekken het grootste aaneengesloten rif ter wereld. Koraalriffen die elders voorkomen lijkt hetzelfde lot beschoren.
Geboorteland
Promovenda Zarinah Waheed onderzocht de afgelopen jaren koraalriffen in haar geboorteland Maleisië. Ze keek daarbij specifiek naar de rijkdom van koraalsoorten op de riffen daar, en ook naar de onderlinge verbondenheid tussen die locaties. Wat blijkt: de gebieden met de meeste koraalsoorten zijn vaak niet goed beschermd.
94 soorten
Waheed turfde de afgelopen jaren hoeveel soorten van drie koraalfamilies voorkomen op verschillende riffen verspreid over het uitgestrekte Maleisië. Dat deed zij tijdens verschillende duiktrips, samen met haar copromotor en koraalonderzoeker Bert Hoeksema van Naturalis Biodiversity Center te Leiden. Vóór deze duikexcursies had zij eerst alle 94 soorten van de betreffende families bestudeerd in de uitgebreide koralencollectie van Naturalis.
Koraaldriehoek
‘Het oostelijke deel van Maleisisch Borneo ligt in de zogeheten Koraaldriehoek’, zegt Waheed. ‘Dat is een uitgestrekte mariene regio waar de hoogste concentratie koraalsoorten voorkomt. Wetenschappers vermoedden al langer dat de diversiteit geleidelijke afneemt naarmate de afstand tot die Koralendriehoek toeneemt. Voor Maleisië was deze hypothese echter nooit grondig onderzocht. Uit mijn onderzoek blijkt dat de wetenschappers gelijk hebben.’
Duikersparadijs
Waheed ontdekte bijvoorbeeld dat het uiterst oostelijk gelegen duikersparadijs Semporna in totaal 89 koraalsoorten huisvest van de drie onderzochte families. Ga je verder naar het westen – en dus verder weg van de Koraaldriehoek – dan neemt het aantal getelde koraalsoorten af tot een schamele 33 in Payar aan de westkust van het Maleisische vasteland.
Verbondenheid
Tot slot onderzocht Waheed ook de onderlinge verbondenheid tussen populaties op de verschillende Maleisische riffen. Dat deed ze door de genetische verwantschap te bepalen voor één soort paddenstoelkoraal (Heliofungia actiniformis), de blauwe zeester (Linckia laevigata) en de doopvontschelp Tridacna crocea, een koraalborend tweekleppig weekdier.
Zeestroming
De drie onderzochte soorten bleken veel verwantschap te vertonen met soortgenoten op verder weg gelegen koraalriffen. Waheed vermoedt dat de zeestroming hierin een belangrijke rol speelt. ‘De larven van het koraal, de zeesterren en de doopvontschelpen kunnen een tijdje overleven voordat zij zich moeten vestigen. In die tussentijd worden zij meegevoerd door de stroming, om uiteindelijk te settelen op andere koraalriffen.’
Beschermd natuurgebied
Opvallend genoeg zijn uitgerekend de gebieden met de grootste soortenrijkdom niet noodzakelijk beschermd. Zo is slechts een beperkt deel van het koraalrif in Semporna uitgeroepen tot natuurpark. ‘In de overige delen is nauwelijks toezicht. Tijdens onze duiktrips hoorden we bijvoorbeeld regelmatig dynamietexplosies. Dat is op Noord-Borneo en in andere gebieden van Maleisië en de Koraaldriehoek een illegale maar veelgebruikte manier om vis te vangen. Het brengt natuurlijk enorm veel schade toe aan het koraalrif.’ Die schade kan – gezien de sterke onderlinge verbondenheid – op lange termijn ook nadelige effecten hebben voor de koraalriffen elders.