Een bèta is een man, leert een kind al vroeg
Als kinderen gevraagd wordt een bèta-wetenschapper te tekenen, komt daar een kale man uit van middelbare leeftijd in een witte jas. Hoe komt dat? Onder andere doordat kinderen dit beeld al op de basisschool meekrijgen, ontdekte een groep Leidse wetenschapscommunicatie-onderzoekers. Publicatie in PLOS ONE.
Masterscriptie
Met een aantal collega’s voerde Anne Kerkhoven voor haar masterscriptie een studie uit naar de rollen van mannen en vrouwen (en jongens en meisjes) in lesmateriaal voor basisschoolkinderen. Ze bekeken hoe en hoe vaak mannen en jongens, en vrouwen en meisjes in online bèta-lesmateriaal in beeld komen. Alle onderzoekers zijn verbonden aan de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen: ze werken bij de afdeling Communicatie, de Leidse Sterrewacht en het Mathematisch Instituut.
Online lesmateriaal
De onderzoekers onderzochten items voor basisschoolkinderen in twee populaire online databases met lesmateriaal, Scientix en OERcommons. Het ging om lesmateriaal met experimenten, demonstraties, opdrachten, video's en spellen over sterrenkunde, scheikunde, biologie, aardrijkskunde, wiskunde, natuurkunde, techniek en technologie.
Stereotypering bij mannen en vrouwen
Eén van de bevindingen was dat in afbeeldingen en video's inuit lesmateriaal, beroepen in de bèta-sector voor 75% door mannen worden uitgevoerd en maar voor 25% door vrouwen. Vrouwen bleken wel oververtegenwoordigd te zijn als docent: 63,9% van de docenten waren vrouw, tegen 36,1% man. Zo concluderen de onderzoekers dat de man-vrouw ratio in de bèta-sector al in het lesmateriaal op de basisschool uit evenwicht is. Dat is een probleem, aangezien bij kinderen het bewustzijn van stereotypes snel toeneemt tussen 6 en 10 jaar - en dus, op de basisschool.
… maar niet bij kinderen
Opvallend was dat de makers van het materiaal wél goed hadden gelet op de gender bias bij de afgebeelde kinderen die ze lieten figureren: de onderzoekers vonden maar minimale verschillen in het aantal jongens en meisjes en ook nauwelijks verschil in de rollen die ze toebedeeld kregen in het lesmateriaal. De producenten van het materiaal hebben kennelijk wel vermeden om kinderen te stereotyperen, maar lijken de volwassenen te zijn vergeten.
Meer bèta-vrouwen, maar nog niet genoeg
In 2013 was wereldwijd het aandeel vrouwen in de bèta-beroepen 28,4%. Maar er is zeker vooruitgang. Zo was in 1960 in de Verenigde Staten 27% van de biologen vrouw, en in 2008 52,9%. Voor ingenieurs waren deze percentages 0,9% in 1960 en 9,6% in 2008. Ondanks de verbetering worden de meeste bèta-vakgebieden nog steeds gedomineerd door mannen.
Alle bèta-bacheloropleidingen en alle bèta-masteropleidingen van de Universiteit Leiden
Foto's: Universe Awareness, een onderwijsprogramma van de Universiteit Leiden, verzorgt activiteiten voor meisjes om hun interesse in wetenschap en techniek te verhogen. Credit: UNAWE
(CH)
Aanbevelingen
De onderzoekers doen aanbevelingen voor een evenwichtiger beeld van de bèta-vakgebieden in het onderwijs. Dit kan eraan bijdragen dat meer meisjes kiezen voor bèta.
- Lesmethoden, beoordelingsmethoden en de houding van de docent moeten niet gender biased zijn. Hierdoor wordt voorkomen dat meisjes de boodschap meekrijgen dat bèta iets voor jongens is, en niet voor meisjes.
- Van belang is hoe vrouwen en mannen worden gepresenteerd, in taal en visueel opzicht. Visueel onderzoek aan een taalboek Engels liet zien dat mannen twee keer zo vaak als vrouwen werkend werden gepresenteerd, terwijl vrouwen vaker slachtoffer waren of een zorgende rol hadden. Als dit een weerspiegeling is van de werkelijkheid, is het juist nodig een evenwichtiger beeld te laten zien in lesmateriaal, menen de onderzoekers. Zo kan de beeldvorming bij de kinderen wat worden bijgestuurd.