Chimpansees herkennen elkaar snel aan elkaars achterwerk
Voor sociale dieren is het essentieel om elkaar snel te kunnen herkennen. Mensen herkennen elkaar onmiddellijk aan het gezicht. Voor chimpansees is het gezicht ook belangrijk, maar een nieuwe studie van neuropsycholoog Mariska Kret in PLOS ONE laat zien dat daarnaast het achterwerk telt.
Nieuw experiment
Tot nu toe was niet bekend hoe mensen en chimpansees informatie over gezichten én achterwerken verwerken. De hamvraag die Kret onderzocht was of chimpansees achterwerken net zo efficiënt verwerken als wij gezichten. Dat blijkt het geval te zijn. De resultaten verschenen op 30 november in PLOS ONE.
Informatie over aantrekkelijkheid en gezondheid
Net als het gezicht voor mensen bevat het achterwerk voor chimpansees belangrijke informatie over identiteit, aantrekkelijkheid en gezondheid. Als vrouwtjes in hun maandelijkse vruchtbare periode zijn, zwelt het gedeelte rond de anus en vagina op als een ballon en kleurt donkerroze. Voor chimpansees zijn achterwerken dus erg belangrijk en ze herkennen elkaar in één oogopslag aan hun billen.
Gezicht-omkeereffect
Iemand in één oogopslag herkennen vertaalt zich in de psychologie in het beroemde ‘gezicht- omkeereffect’. Gezichten worden door de hersenen efficiënter en dus sneller herkend dan andere objecten, maar dat geldt niet als gezichten omgekeerd worden getoond. Als mensen een object op een foto zien, bijvoorbeeld van een huis, herkennen ze dat wel net zo snel (of langzaam) als dit object ondersteboven wordt getoond.
Credits video: Primate Research Institute, Kyoto University
Achterwerk-omkeereffect
Kret constateert dat er ook een achterwerk-omkeereffect bij chimpansees plaatsvindt. De onderzoeker liet proefpersonen en proefapen naar foto’s kijken van gezichten en achterwerken die rechtop en ondersteboven werden getoond. Op een touchscreen konden zij aangeven welke gezichten en achterwerken ze herkenden. De chimpansees waren sneller in het aanklikken van achterwerken als deze rechtop werden getoond in plaats van omgekeerd. ‘Dit duidt erop dat deze categorie prioriteit heeft boven andere categorieën van objecten.’ Het onderzoek met de apen vond plaats in een primateninstituut in Japan waar Kret bijna een jaar werkte.
Shortcut in het brein
Mensen bleken zoals eerder is bewezen inderdaad sneller te zijn in het herkennen van rechtopstaande dan omgekeerde gezichten. Billen herkenden de menselijke proefpersonen echter even snel als ze rechtop of omgekeerd op de foto stonden. Kret licht toe: ‘We zien gezichten zo vaak en vrijwel altijd rechtop dat onze hersenen een short cut hebben gekregen waardoor deze categorie efficiënt en versneld worden verwerkt, maar wel alleen als ze rechtop staan.’ Voor achterwerken maakt de positie niet uit, die herkennen we even snel op zijn kop als rechtopstaand.
Evolutie
Waarom is deze kennis van belang? Dit onderzoek geeft fundamenteel inzicht in de onderliggende mechanismen hoe we elkaar herkennen en hoe dat in de loop der evolutie mogelijkerwijs is veranderd, legt Kret uit. ‘Het gezicht is voor mensen enorm belangrijk en alles in ons gezicht is er optimaal op afgesteld om gezien te worden en om te communiceren. Ons gezicht heeft in de loop der evolutie meer contrast gekregen, rode lippen, oogwit, wenkbrauwen en een gladde huid die alles nog zichtbaarder maakt.’
Paarvorming
Bij mensen heeft het verbergen van de vruchtbare periode als voordeel dat vrouwen altijd aantrekkelijk kunnen zijn voor mannen en hen zo langer aan zich kunnen binden waardoor er stelletjes ontstaan, aldus Kret. Bovendien hebben vrouwen in de loop van de evolutie permanente, relatief grote borsten gekregen die lijken op billen.
Rouge en lippenstift
Daarnaast speelt bij gezichten en achterwerken ook de kleur een belangrijke rol. Kret: ‘Het is niet zonder reden dat juist het gezicht en het achterwerk van vrouwelijke primaten haarloos is waardoor het vel en de kleur goed zichtbaar zijn.’ Het oog van primaten is namelijk perfect afgesteld op het onderscheiden van roodtinten. Zo zijn niet alleen uitingen van emoties zoals het rood kleuren van de wangen bij boosheid of verlegenheid zichtbaarder, maar wordt ook seksuele opwinding sneller opgemerkt. Daarom kleurt bij vrouwelijke chimpansees het achterwerk rood. ‘Dat mag dan niet het geval zijn bij mensen, maar het verklaart wel waarom vrouwen lippenstift en rouge opdoen.’