Boten uit Zwammerdam herbergen ‘schat aan kennis’
De Universiteit Leiden doet mee aan een project om Romeinse vaartuigen uit 80 – 200 na Christus weer in elkaar te zetten. De ‘Zwammerdam-schepen’ zijn binnen de archeologie al wereldberoemd. Gastonderzoeker Tom Hazenberg hoopt die roem over de academische grenzen heen te trekken.
Baanbrekende gevolgen
Aan het project – in de komende vijf jaar zes Romeinse vaartuigen plank voor plank weer in elkaar zetten – hangen allerlei baanbrekende gevolgen vast, vertelt archeoloog Hazenberg. ‘Ten eerste gaan we de komende jaren zeldzame technische kennis verzamelen over de restauratie van schepen. We gaan dingen tegenkomen waar wetenschappers nog nooit tegenaan zijn gelopen, vooral vanwege de schaalgrootte. Ten tweede herbergen de schepen een schat aan nog onbekende kennis, onder meer over Romeinse scheepbouw en de economische ontwikkeling in het gebied. Archeologen uit heel de wereld kijken al tientallen jaren reikhalzend uit naar dit project – en nu is het eindelijk zover.’
Cultureel erfgoed behouden
Ten derde is het de bedoeling om de herrezen schepen neer te zetten als icoon van de Nederlands-Duitse Rijndelta. Zo wordt cultureel erfgoed tastbaar, herkenbaar voor het publiek, en blijft het behouden.’ Het onderzoek naar de schepen past bovendien prachtig in een grotere onderneming waarbij de universiteit ook betrokken is: het nomineren van de Nedergermaanse Limes, de noordgrens van het Romeinse Rijk in Nederland en Duitsland, als UNESCO Werelderfgoed. Hazenberg: ‘Niet alleen wil de universiteit een bijdrage leveren aan het behoud van de oude Romeinse grens; op deze manier wordt ook ervaring opgedaan met het behoud van cultureel erfgoed in het algemeen. Dit is iets waarvoor de universiteit zich op allerlei plekken ter wereld inzet.’
Stages
‘Het publiek’ zal de komende jaren ook op praktische manier veel van het project gaan merken. ‘Ten eerste door allerlei soorten stages die we bij de reconstructie van de schepen willen aanbieden’, legt Hazenberg uit. ‘Bijvoorbeeld voor studenten, leerlingen van het ROC of mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Een ander heel zichtbaar gevolg is de oprichting van het Nationaal Romeinse Scheepvaartmuseum Archeon, dat onderdak gaat bieden aan de gerestaureerde schepen.’
Unieke vondst
Er is al ruim veertig jaar veel te doen rondom de drie Romeinse kano’s en drie Romeinse platbodems. Ze werden in de jaren zeventig ontdekt tijdens opgravingen in Zwammerdam, een dorp in de gemeente Alphen aan den Rijn. Het was een unieke vondst: nog nooit waren vaartuigen van dit type, en zo compleet, aangetroffen. Er werd veel tijd en moeite gestoken in de opgraving en conservering van de onderdelen. Een uiterst lastige klus; het hout was nat en fragiel. Alle onderdelen vonden onderdak bij de Rijksdienst in Lelystad.
In de tussentijd werden meerdere pogingen gedaan om de resten terug te halen naar de regio van ontdekking. Uiteindelijk lukte het Tom Hazenberg om betrokken partijen zover te krijgen. Die partijen zijn onder meer de universiteit, de provincie Zuid-Holland, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de gemeente Alphen aan den Rijn en Museumpark Archeon.
