Begrijpend lezen begrijpen
Begrijpend lezen is een van de belangrijkste vaardigheden die kinderen op school leren. Het is zelfs een voorwaarde om succesvol te kunnen functioneren, ook in het dagelijks leven. Het is echter een complexe vaardigheid waarbij lezers verschillende cognitieve processen gebruiken. Een daarvan is het “monitoren van begrip” – in de gaten houden of je begrijpt wat je leest. Het onderzoek van Anne Helder toont aan wat in het brein gebeurt als lezers een tekst lezen waarin iets staat dat niet klopt. Promotie 15 november.
Uit Anne Helders proefschrift “Monitoring the coherence of texts: Coherence-break detection across development” blijkt dat zowel goede als minder goede begrijpende lezers vanaf 8 jaar in staat zijn hun leesgedrag tijdens het lezen van een tekst aan te passen als ze iets lezen wat niet klopt. Zwakkere begrijpende lezers hebben echter meer moeite om na het lezen van de tekst aan te geven of het verhaal klopte of niet.
Leestijden en breinactiveit
“Ik heb proefpersonen tussen de 8 en ongeveer 25 gevraagd om korte verhaaltjes op de computer te lezen. In de helft van de verhaaltjes stond een zin die niet klopte met wat er eerder in de tekst stond. Een van de verhaaltjes ging bijvoorbeeld over twee jongens die een dag vrij zijn van school, omdat het heel erg heet is buiten. Later in de tekst staat dat ze een sneeuwpop bouwen. We hebben de leestijden vergeleken van zinnen die wel en niet klopten. Als lezers vertraagden bij het lezen van een inconsistente zin, dan gaan we er van uit dat ze hebben opgemerkt dat het verhaal niet klopt. Tijdens de fMRI-studie hebben proefpersonen hetzelfde gedaan, maar dan terwijl ze in de scanner lagen. Zodoende konden we hun breinactiviteit meten.”
Het onderzoek toonde aan dat de hersengebieden die actief worden bij het lezen van een kloppende en een niet-kloppende zin, grotendeels gelijk zijn. Wel werd er een intensiever beroep gedaan op veel van die hersengebieden tijdens het lezen van een niet-kloppende zin. “Daarnaast hebben we ontdekt dat een aantal gebieden alleen actief was bij het lezen van een zin die niet klopte. Op basis van eerdere bevindingen zou dit kunnen suggereren dat lezers eerdere informatie uit de tekst opnieuw proberen te activeren om te proberen om een samenhangend verhaal van de tekst te maken.”
Lesmateriaal en interventies
Dit verworven inzicht in de ontwikkeling van cognitieve processen die van belang zijn bij begrijpend lezen, zoals het monitoren van begrip, kan in de toekomst bijdragen aan het ontwikkelen van lesmateriaal en interventies in het onderwijs. “Als we in kaart kunnen brengen waarom sommige kinderen moeite hebben met het begrijpen van teksten, dan kunnen we bijvoorbeeld die cognitieve processen met ze gaan oefenen, of compenseren met andere cognitieve processen waar ze wel goed in zijn.”, aldus Anne Helder.